Masonlar.org - Harici Forumu
Masonluk Bilgidir. Bilimdir. Ilimdir. => Dilbilim - Belagat => Turkce => Konuyu başlatan: edebiyat_ogr - Kasım 02, 2014, 08:51:47 öö
-
Ad işletimi, adları dil içinde kullanıma çıkarmaktır. Adları işletime çıkarmazsak dilimizde çok tuhaf kullanımlar olurdu. Örneğin; '' Akşama eve gel.'' cümlesini ele alalım. Eğer sözcükler bu cümlede ad işletimine girmemiş olsaydı ''Akşam ev gel.'' diye anlamsız bir cümle kurardık. Sistemin düzgün bir şekilde çalışması için ad işletimi ekleri son derece gereklidir. Zaten dil adını verdiğimiz sistem, Türkçemizde son derece düzgün bir şekilde çalışmaktadır. Bunu bozan maalesef bizleriz.
Dil, bir bilimdir. Bilimde de sürekli bir ilerleme söz konusudur. Felsefe gibi yığılma söz konusu değildir bilimde. Tıp bilimini düşünelim. Günümüzde her şey son derece sistemli bir şekilde bu bilim dalında. Her geçen gün yeni şeyler literatüre kazandırılmakta, bazen birtakım sistemler değişmekte. Tıp alanındaki bu ilerlemeyi ne yazık ki Türk dili üzerinde gösteremiyoruz, bunda elbette bunun sosyal bir bilim olmasının payı var.
Burada özellikle ''gibi'' sözcüğünün üzerinde durmak istiyorum. Dikkat ederseniz ''edat'' demedim. Sözcükler, dil içinde nasıl kullanıma çıkıyorsa o şekilde onlara görev adı vermeyi doğru buluyorum. Edatlar üzerlerine ek almazlar. Bu konuda da maalesef birçok öğretmen hatalar yapmakta. Her neyse, ''gibi'' sözcüğü üzerine bazen birtakım ad işletimi ekleri almakta. Aldıkları ekler sayesinde de bu sözcük öbeklerine ''belirtili ad tamlaması'' denmekte. Gibi sözcüğünün üzerine iyelik ekleri getirelim ve dil içindeki kullnımlarını inceleyelim:
ben-im ülke-m biz-im ülke-miz
sen-in ülke-n siz-in ülke-niz
o-n-un ülke-si onlar-ın ülke-leri
İyelik ekleri, geldikleri adı gerideki ada bağlar. Adı, ada bağlayan eklerdir. Birinci ve ikinci tekil, çoğul kişilerde bu yapılarda belirtili ad tamlamasından söz edemeyiz. Bunlara ''iyelik öbeği'' demek daha doğru olacaktır. İyelik ekleri zamire bağlanırken, zamirin tamlayan durumu eki alması zorunludur.
ben-im gibi-si
biz-im gibi-leri
sen-in gibi-si
siz-in gibi-si
kullanımlarını da konuşma dilinde oldukça sık yaparız. Tamlayan ve tamlanan eklerine dikkat edelim. İyelik ekleri ile tamlayan durumu ekleri arasındaki uyumsuzluğu görmüş olmalısınız. Eğer burada bir iyelik öbeğinden söz edebilseydik tamlanan durum ekleri birinci, ikinci tekil ve çoğul iyelik eklerini almış olurdu. ''benim gibim, senin gibin'' vs.. kullanımlar dilimizce mevcut değildir. Bu yüzden bu kullanımlara iyelik öbeği demek yerine belirtili ad tamlaması demek daha doğru olacaktır.