ORTA ÇAĞDA AVRUPA - 1

[ADAM]

Giriş


Yaklaşık bin yıllık bir süre boyunca İberya’dan İran sınırlarına, İngiltere’den Mısır’a kadar uzanan bir bölgeyi yöneten Roma İmparatorluğu, bir yandan iç siyasî çekişmeler ile yaşanan ekonomik sıkıntılar, diğer yandan kuzey ve doğudan gelen Barbarların istilaları sonucunda hızlı bir biçimde parçalanma sürecine girmiştir. İmparatorluğun bu geniş toprakları bu koşullarda elinde tutamayacağını gören imparatorlar, ülkeyi ikiye bölerek hiç değilse iç çekişmelerin önüne geçmeye çalışmışlardır. Tarihte Doğu ve Batı Roma İmparatorluğu adıyla yer alacak olan bu iki imparatorluk, kısa bir süre sonra birbirlerinden kopmuştur. Aslında her ikisi de Hıristiyanlığı devletin resmî dini olarak kabul etmiş ama egemenliklerini sürdürdükleri topraklarda yüzyıllardır süregelen dinsel inanç dizgeleri de bir yolunu bularak Hıristiyanlığın içine yerleşmeye başlamıştır.

Doğu ile Batı’nın kültürel farklılığı, dinsel inanç anlayışlarında kendilerine daha çok yer bulmaya başlamıştır. Bu ayrılık giderek uçuruma dönüşmüş, 1054 yılında Doğu Hıristiyanlığı adını Ortodoks Hıristiyanlık olarak değiştirmiştir. Batı Hıristiyanlığı ise zaten baştan beri evrensel olma savında olduğundan, bu anlama gelen Helence “katholikos” terimini kendine ad olarak seçmiş, bundan böyle Katolik Hıristiyanlığı olarak anılmıştır.

Avrupalıların “Barbar” olarak adlandırdığı Hun, Ostrogot, Vizigot, Vandal gibi istilâcıların Avrupa kıtasını birbirine katması sırasında birçok kent harabeye dönüştürülmüştür. Yakılan ve yıkılan yapılarla birlikte Antik Çağın birçok sanat, edebiyat, felsefe kitabı da ne yazık ki yok olup gitmiştir.

375 yılından başlayarak tüm Avrupa kıtasını etkisi altına alan Kavimler Göçü nedeniyle antik kültürün tümüyle ortadan kalkması söz konusu iken, bu kültürü koruyarak Barbar denilen kavimlere din kisvesi altında aktaran kurum Kilise olur. Yüzlerce yıldır çok iyi bir organizasyon kurarak gelişen Kilise, bundan böyle Roma İmparatorluğu’nun adının başına da bir Kutsal sıfatı ekler.

Tarihçilerce Batı Roma İmparatorluğu’nun 479’da yıkıldığı kabul edilir. Bu yıldan başlayarak işte o yaklaşık bin yıl sürecek olan yeni bir döneme girilir. Kimilerince bu dönem “Karanlık Çağ” olarak anılır.

Çoğu tarihçi, Orta Çağın, Roma İmparatorluğu’nun 395 yılındaki ikiye bölünmesi ile başladığı ve Türklerin İstanbul’u fethettiği 1453 yılına kadar sürdüğünü kabul eder. Kimileri Orta Çağı, Batı İmparatorluğu’nun yıkılışı olan 479 yılından (kimine göre 476) başlatıp, Kristof Kolomb’un 1492’de Amerika’yı keşfi ile sona erdirir.

“Orta Çağ” terimini kuşkusuz o dönemde yaşayan hiçbir yazar ve düşünür kullanmış değildir. Bu sözcüğü ilk kez 1688 yılında Cristoph Keller adlı bir araştırmacının  kullandığını görürüz; o sırada yaşanılan dönemi “Yeni Çağ”, öncekini ise “İlk Çağ” ya da “Antik Çağ” dile adlandırdığı için.

Bu yazı dizisinde, Orta Çağın genel toplumsal niteliklerini, özellikle bu döneme damgasını vuran toplumsal alt yapıyı ele alacağım.

Tarihin bu dönemine ilişkin bilgilerin aslında çok önemli olduğunu bilmem hiç düşündünüz mü?

Bunun yanı sıra Orta Çağı hazırlayan koşulları da iyi bilmek, anlamak gerekir. Bunlar bilinip anlaşılmadıkça, Avrupa’daki Milletler Tarihi’nin sonrası, olayların temelindeki gerekçeler, askıda ve mesnetsiz kalmış gibi olur.

Bu konuda yazacaklarıma burada devam etmek istemedim. Bu, uzun süreceğini tahmin ettiğim bir yazı dizisinin önsözü gibi olsun dedim. İzleyecek bölümde başlayacağım.