Üç Sembolü

[Melina]

“Üç merdivenle çıkılan, üç sürünün sahibi, yıldızlı göğü döndüren Tanrı Bay Ülgen…”  Altay Türkleri

Üç sayısı sembolü, pekçok tradisyonda yeri olmasının yanında; triad,trinite,üçgen,üç uçlu yaba,piramit gibi sembollerle ilişkilidir. Mistisizme göre ilk tek rakam olan üç, kademeler halinde yayınlanan Semavi Tesir’in ilk kademedeki sayısal tezahürüdür.

Çeşitlilik, yaratıcı güç, büyümek, ikiliğin üstesinden gelen ileri hareket, açığa vurmak, sentez gibi kavramlarla da ilişkilidir. Üç, “bütün” kelimesini kapsayan ilk sayıdır ve triad, bütünün sayısıdır; kendi içinde bir başlangıcı, bir ortayı ve bir sonu barındırır (Aristoteles). Üçün gücü evrenseldir ve dünyanın gökyüzü, toprak ve sular olarak üçlü doğasıdır; o; beden, ruh ve can olarak insandır; doğum, yaşam, ölüm olarak; geçmiş, şimdi, gelecek olarak, ayın üç fazı olarak ele alınabilir. Üç, ruhu temsil eden göksel bir sayıdır, dört ise bedeni temsil eder, ikisi birlikte yediyi ve aynı zamanda kutsal haftayı oluştururlar, 3x4 ise 12 olarak zodyağın burçlarını ve aynı zamanda yılın aylarını sembolize eder.

Üç sayısı ruhsal sentezi sembolize eder ve dünyaların her birinin yaratılışı için formüldür. Sembol, düalizmin neden olduğu çatışmanın çözümünü sembolize eder. doğumu-zirve noktasını ve düşüşü kapsayan bir yarım daireyi oluşturur. Geometrik olarak üç nokta ve üçgenle temsil edilir. Birliğin düalite üzerindeki eyleminin ahenkli bir ürünüdür. Temel prensiplerle ilişkili bir sayıdır ve yeterliliği ya da kendi içinde birliğin büyümesini ifade eder. Üç, mükemmellikle ilişkisi olan zengin bir sayıdır.

Üçlü olan, sonucu olduğu ikili ve birli olana ayrıştırılabilir; o, dengenin güçlü bir merkez noktasına sahip olduğu için Taoist sembolizminin güçlü bir sayısıdır. Üç; Baba, Anne, Oğul olarak herkesi kucaklayan Tanrı zihnini ortaya koyar; ki bu aile biriminde de ortaya çıkmaktadır. Üç aynı zamanda birikmiş etkinin gücünü taşır; bir ya da iki kez olası tesadüfü ifade ederken bir şeyin üç kez meydana gelişi kendi içinde kesinlik ve güç taşır. Örneğin Üç Kere Büyük Hermes, Üç Kere Asil Olan Lord, Üç kere Mutlu Ada vs. Folklorda üç dilek vardır, üç prens ya da prenses, üç cadı, üç kader tanrıçası, üç peri (genelde ikisi iyi, biri kötüdür). Üç,  aynı zamanda tamamlanmanın sayısıdır. Tanrıların ve güçlerin sayısız üçlüleri vardır. Birde üç olan tanrıçalar ile üçlü tanrıçalar Semitik, Yunan, Kelt ve Cermen dinlerinde öne çıkmaktadır; bunlar tek bir ilahenin farklı veçheleri veya farklı potansiyelleridirler.

Geometrik bir şeklin oluşturulabileceği ilk sayı olan üç, kuşatıcı ilke olduğu için, çelişkiler ve gerilimler üçüncü bir öğenin devreye girmesiyle çözülür. Bu bilgi bir Alman şiirinde açık olarak görülmektedir: “Bir yumurta için iki kişi dövüşür, üçüncü alır…” Lao Tzu öyle demektedir: “Tao birliği oluşturur.  Birlik ikilliği, ikilik üçlüğü ve üçlük herşeyi oluşturur. Buna benzer bir şekilde Pisagorcular da uygun olmayan birliğin dünyayı yaratmak üzere iki karşıt güce ve sonra da yaşamı oluşturacak üçlü birliğe bölündüğünü varsayarlar.



Resimdeki tavşanlar Paderborn Katedrali’nin penceresinde bulunmaktadırlar. Tavşanlar, üçlü birliğin sembolleridir ve herşeyin farkındadırlar. Herşeyi görür ve duyarlar. Kulakları üçgen biçimindedir.

Üç sayısı tradisyonlarda genel olarak spiritüel göğün sayısı olarak kabul edilir, aynı zamanda ilahiliğin, ışığın, aktif ve eril prensibin bir sembolüdür. Pisagor’a göre triad (üç ilkesi) yasası nesneleri oluşturan yasadır ve yaşamın gerçek anahtarı olan bu yasa yaşam skalasının tüm basamaklarında hükümrandır. Teozofi Derneği’nin kurucusu H. P. Blavatsky ise bununla ilgili “Görünür evrende herşey triad’dan tecelli etmiştir” demiştir.

Yeni Ruhçulukta

İlahi Kelam’ın sayısıdır. Spiritüalist terminolojiyle üç sayısı üç unsurun temsilidir: Fiziksel beden, perispri ve ruh.  Üç, kimi tradisyonlarda vibrasyonel düzeyleri farklı üç ortamı simgeler: Fiziksel plan (dünya), spatyom ve Yeni Ruhçuluğun ifadesiyle dört boyutlu alem. Üç sayısı bazı tradisyonlarda Güneş Sistemi’ni yöneten üçlüyü, yani ezoterik tradisyona göre Sirius Sistemi’ni ifade eder. Türk ve Kuzey Amerika Kızılderililerinin tradisyonunda üç ok sembolü vardır. Proto-Türk kültürü üzerinde çalışan bazı araştırmacılara göre Türkçe’deki üç sözcüğünün ilk hali “uç” idi ve o zaman da yine en yüksek yer anlamındaydı. Araştırmacı James Churchward’ın 18 000 yıllık olduğunu ifade ettiği bir mezardan çıkan Uygur Hükümdarının üç ışın uçlu tacı ve üç dişli asası vardır.

Üç sayısının en temel sembolü üçgendir. İçiçe çizilmiş üç daire veya üçgen bir trinitenin üç unsurunun ayrılmaz birliğini sembolize etmektedir. Üçün diğer sembolleri ise *trident (*Üç uçlu yaba; Sirius Sistemi’nin sembolüdür), zambak çiçeği, yonca, üçlü yıldırım, üçlü harf, vs…

Afrika Sembolizminde

Afrika Sembolizminde üç, Krallık sembolüdür. Ay tanrıçası üç kişidir, bunların ikisi siyah, biri beyazdır. Simyada; üç atomdan oluşanla, sülfür ve cıvayla, tuzla ilişkilidir; ruhu ve bedeni temsil eder.

Arap Sembolizminde

Arap sembolizminde İslam öncesi tradisyonda yeralır. Bu tradisyonda Manat üçlü bir tanrıçadır ve üç kutsal bakire olan Al-Itab, Al-Uzza, Al-Manat olarak temsil edilir. Benzersiz bir dikilitaşla, taşlar veya sütunlarla ya da üstünden güvercinler yükselen bir sütunla temsil edilir.

Budizmde

Triatna (*Budizmin üç temel ibadet öğesi), üç değerli mücevher, Buda, Dharma ve Sangha’dır.

İslamda ve Sufizmde

Schimmel’e göre, İslam Peygamberi sözlerini üç kez tekrarlardı. Tanrı’ya giden yol, fıkhın ana caddesini oluşturan şeriat, sufinin dar yolunu oluşturan ve sonuçta Hakikat’e yani İlahi Gerçek’e veya sezgisel bilgi anlamındaki marifet’e ulaştıran tarikat olarak bilinir. Yoldaki her aşama tekrar üç dereceye bölünebilir; sıradan müminin uyacağı kurallar, seçkinlerin uyacağı kurallar ve seçkinlerin seçkinlerinin uyacağı kurallar.

Hıristiyanlıkta

Trinite ile, ruh ile, bedenin ve ruhun birleşmesi ile ilişkilidir. Magi’nin Tanrı,Kral ve aynı zamanda da Kurban olan İsa’ya üç hediyesi vardır; sembol  değişimin üç figürü ile, günaha girmekle, Peter’ın inkarı ile, İsa’nın çarmıha gerildiği tepedeki haçlar ile, İsa’nın öldüğü gün, ölümünden sonra görünmesiyle, Meryem’le, niteliklerle veya teolojik erdemlerle, imanla, umut ve sevgiyle ilişkilidir.

Yahudi Sembolizminde

Sınırsız ışığın, günahlardan arındıran zekanın sembolüdür. Kabalizmde üç; anlayışı ve eril ile dişili birleştiren zekanın üçlemesini temsil eder. Kabala’ya göre herşey aslında bir olan üçten kaynaklanır. Her eylemde üç unsur vardır: 1-Tesir eden prensip, neden veya hareketin öznesi  2-Öznenin hareketi yani eylemi 3-Bu hareketin nesnesi, hedefi, sonucu veya tesir edileni.

Hindu Tradisyonunda

Trimurti’nin sembolü, yaratılışın üçlü gücü, yıkım, koruma, açığa çıkma, sürdürme ve bitirmenin sembolüdür. Tanrıların çeşitli tiriniteleri vardır. Üç tekerlekli ay arabası vardır.

Kelt sembolizminde

Tanrıça Bridget üç katlıdır, sayısız *Triadlar’da (*Üçlü) üç kutsanmış leydi bulunur, bunlar genelde aynı ilahiliğin üç açılımının temsilidirler. Üç, Kelt tradisyonunda özellikle önemli bir sayıdır.

Çin Tradisyonunda

Kutsallığın sembolü, hayırlı uğurlu bir sayıdır. İlk tek sayı, aynı zamanda da eril bir sayıdır. At kurbağası veya kuşu üç ayaklıdır.

 Mısır Ezoterizminde

Thoth “Üç kere büyük Trismegistus”tur.

Greko Romen Tradisyonunda

İmanla, Moiralar’la ilişkilidir. Hekate üç katlıdır. Erinyeler, birde üç oldukları gibi Medusa olarak da Gorgonlardır. Üç hayır, üç zerafet, üç siren, üç tanrıça, üç hesperid, *üç Gree (*GRAIAI. Yunan Mitolojisinde. Phorkys ve Keto'nun kızları, Gorgonalar'ın kardeşleri olan 3 kız kardeş, “yaşlı kadınlar”. Dünyaya yaşlı olarak gelmişlerdi). Cerberus üç başlıydı ve Scylla’nın üç köpek kuyruğu vardı, Chimera’nın bedeninin üç bölümü vardı. Üç, dört ve onların toplamı olan yedi, üç dünyanın ve dört elementin kraliçesi olarak Aphrodite/Venüs için kutsaldır. Orfik sembolizmin varoluş, yaşam ve zeka triyadı vardır.

Hermetik Tradisyonda

Yüce gücün, üç kere büyük Trismegistus’un sembolüdür.

Bambaralar’da

Bambaralar’a göre evrendeki nesnelerin meydana geliş sürecinde eril olan ilk alemin sembolü üçtür; renklerin ve biçimlerin olmadığı bu alem, tezahür ötesi bir alemdir ve ancak sembolü dört olan dişil prensiple ilgi kurduğu zaman tezahür eder. üç, bir hareket uyaranı, bir başlatma uyaranıdır. Doğumu, üremeyi, oluşumu, tezahürü sağlar ve belirler ve ancak tezahür aleminde uygulama alanı bulur.

Japon Tradisyonunda

Ayna, kılıç, mücevher; gerçek, cesaret, şefkat üç hazinedir.

Maorilerde

Büyük Ruh, İlahi Yaratıcı, güneş, ay ve dünyanın trinitesi, doğanın; geçmişin, şimdinin ve geleceğin; üç parmakla gösterilen zihnin, fiziğin ve karakterin tanrısıdır.

Taoizmde

Büyük Triad Gökyüzü-İnsan-Dünya’dır. Üç, ilk güçlü sayıdır çünkü bölündüğünde ortada bir merkezi kalır, bu, denklemin merkez noktasıdır. O, yang’tır, uğurludur ve aynı zamanda da çokluluğun sembolüdür: “Bir İkiyi doğurdu, İki Üçü doğurdu, Üç ise tüm sayıları meydana getirdi.


Triquetra

Çeşitli Tradisyonlarda

Trinite biri büyük ikisi küçük üç haçla sembolize edilir. Pisagor sembolizminde tamamlanmanın sembolüdür. İskandinav ve Alman tradisyonunda imanın sembolüdür; üç Norna olarak imanın sembolüdür; Mani, Nyi, Nithi; bunlar aynı zamanda dolunayı, yeniayı ve düşmekte olan ayı işaret ederler. Alman mitolojisinde ay Fate ve ay tanrıçası Holda’dır, iki kızı ile birlikte birde üçtür. Aydaki tavşanın üç bacağı vardır. Thor bazen üç başlıdır ve Odin’in sembollerinden  olan bir *triskele(*Kelt sembolüdür. Üç tane spiralin birleşmesi ile oluşur) ile ya da triquetra ile sembolize edilir. Üç, iyi şansın sembolüdür. Sümero Semitik Tradisyonda çok sayıda triniteler mevcuttur. Kartaca’da Büyük Tanrıça ay tanrıçasıdır ve üç benzersiz sütunla temsil edilir. Slav Tradisyonu’nda: Ay Tanrı üç başlıdır.

Piramit

Dünyanın Merkezi ve Axis Mundi olarak kabul edildiği gibi, ilksel Kutsal Dağ’ı da sembolize eder, o da tıpkı Meru dağı gibi dört kenara sahiptir. Piramidin tepe noktası en yüksek ruhsal, hiyerarşik ve inisiyatik hedefi sembolize ederken aynı zamanda ateşin, alevin ve güneşin eril gücünün de temsilidir. Basamakları olan piramit, kozmosun yapısının ve şuur planlarının sembolü olurken aynı zamanda da Gökkubbedeki Güneşin yükselişini sembolize eder. Eflatun piramidi dünya elementini sembolize etmek için kullanır; ona göre piramit küp ile birlikte hava, sekiz yüzlü ile (oktahedral) ateş, yirmiyüzlü ile su ve onikiyüzlü ile eterdir. Aztek sembolizminde piramit Quetzalcoatl’ın beşinci güneşidir.



Üçgen Sembolü

Evrenin üçlü yapısının sembolüdür; gökyüzü, dünya, insan; baba, anne, çocuk; beden olarak insan, ruh ve can, mistik sayı üç, üçlü, ilk düz şekil ve dolayısıyla yüzeyin temel sunumudur. Eflatun, “yüzey üçgenlerden oluşur” demektedir. Eşkenar üçgen tamamlanmanın sembolüdür.

Tepesi yukarıya bakan üçgen güneşle ilişkilidir ve hayatı, ateşi, alevi, ısıyı (burada yatay çizgi havayı temsil etmektedir), eril prensibin,  *shakta’nın (Hinduizmin bir dalı), ruhsal dünyanın, sevginin, gerçeğin ve bilgeliğin trinitesidir, asil bir ihtişamı işaret eder ve kırmızı renk ile temsil edilir.

Tepesi aşağıya bakan üçgen ise ayla ve dişil prensiple ilişkilidir; matrixle, sularla, soğukla, doğal yaşamla ilişkilidir. Ayrıca bedenle, *yoni ile (*dişilin doğadaki kişileştirilmesi), shakti ile ilişkilidir. *Genetrix (*Hz. Meryem) olarak Büyük Ana ile ilişkilidir. Yatay çizgi dünyadır ve rengi beyazdır. Dağ ve mağara sembolizminde dağ eril, tepesi yukarı bakan üçgendir ve mağara dişil, tepesi aşağı bakan üçgeni temsil eder.

Daire içindeki üçgen, ebediyet siklusunun içinde tutulan, formların planını betimler. Bu üçgenin içindeki alan ise ikisinin de ortak yuvasıdır ve bu alana “Gerçekler Planı” denilmektedir. Bu alanda Neden, formlar ve herşeyin modeli yeralır ve hiç bozulmadan burada depolanmalıdırlar. Ebediyet ise bunların etrafında devam eder, tıpkı bir kaynaktan fışkıran su gibi, dünyaların üzerine akar (Plütark).

Birbirine geçmiş üç üçgen Trinite’nin üç kişisinin ayrılmaz birliğini ifade eder. İkili üçgen, altı köşeli yıldız, Süleyman’ın mührü ya da Davut’un Kızıl Kalkanı, her gerçek analojinin tersinin de uygulanması gerektiğini, yukarıda ne varsa aşağıdakinin de onun gibi olduğunu, zıtların birliğini, eril ve dişili, pozitif ve negatifi simgeler. Üstteki üçgen beyaz ve alttaki de siyahtır; ateş ve su, evolüsyon ve envolüsyon, karşılıklı nüfuz ediş, her birinin diğerinin imajı oluşu, hermafrodit, tamamlayıcı güçlerin mükemmel dengesi, ilahlığın androjen yönü, kendi doğasına bakan insan, yaratıcılığın ikiz güçleri simgelenir. Yukarı bakan üçgenle tüm unsurların ikili güçleri  göksel doğa olarak ve ters üçgenle dünyevi doğa olarak temsil edilir, ikisi birlikte ise bir mediatör olarak ikisini birleştiren evrensel insanı temsil etmektedir. Süleymanın Mührü olarak o aynı zamanda Koruyucunun bir figürüdür ve maddeye ruhsal güç sağlamaktadır ve meleklerin yöneticisidir. Yatay olarak duran ve tepeleri birbirine değen iki üçgen ayla ilişkilidir, yükselen ve düşen ayla olduğu gibi, ebedi dönüşle, yaşam ve ölümle, ölümle ve yeniden dirilişle de bağlantılıdır. Bunların birbirine değme noktası ise ayın ve ölümün karanlığıdır. Simyada; iki üçgen öz ve madde, forma ve materia, can ve ruh, sülfür ve cıva, sabit ve uçucu, ruhsal güç ve bedensel varoluştur.

Birbirine kenetlenmiş iki üçgen sıvı ateş ya da kızgın su haline gelen zıtların birliğidir. Budist Tradisyonda; saf ateş ve Buda’nın, Dharma’nın ve Sangha’nın üç mücevheri vardır. Çin Tradisyonlarında, kılıç asılı üçgen yenilenmenin sembolüdür. Hıristiyanlıkta; eşkenar üçgen, içiçe geçmiş üç daireden oluşan üçgen birlikteki Triniteyi ve üç kişinin eşitliğini tasvir eder. Üçgen hale, Baba olan Tanrı’nın sembolüdür.

Mısır Tradisyonu’nda Triad’ı temsil eder. Mısır Tradisyonu’nda dik üçgenin dikey olan kenarı eril olanla, tabanı dişil olanla ve hipotenüsü bunların ürünü ile ilişkilendirilir. Benzer şekilde Osiris başlangıç, İsis orta veya hazne ve Horus tamamlayandır (Plütark). Mısırlılar’ın El’i ateşin ve suyun, erilin ve dişilin birliğidir. Etrafı daire ile çevrili üç tane ikili üçgen figürü, *Khui’nin (*Bedensiz varlıkların ülkesi) tasviridir. Yunan Tradisyonlarında; delta yaşam kapısını, dişil prensibi ve doğurganlığı sembolize eder. Hindu Tradisyonlarında; düz ve ters üçgenler Shakta ve Shakti, Linga ve Yoni, Siva ve onun Shakti’sidir.



Trinite

Trinite, bir birlik olduğundan Triad’dan ayrıştırılmıştır, birdeki üç, üçteki birdir. Çeşitlilikteki birlik, zıtları birleştiren üçüncü, katalizör, aracı olarak işgören ortancadır; sade bir tamamlanmış düzende diğer ikisini birleştirir (Proclus). Budizmde Triatna, Buda, Dharma, Sangha, aynı zamanda Budalar, Budalar’ın oğulları ve Dharmakaya’dır. Kelt sembolizminde çeşitli triniteler vardır, üç Bridgitler ayla ilişkili olan Meryem Ana olarak üçte bir olandır. Hıristiyanlıkta Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’tur. Diğer semboller ise içiçe geçmiş üç üçgen ya da daire, ve yoncadır. Mısırda Baba, Anne, Oğul: Osiris, İsis ve Horus’tur. Greko-Romen sembolizminde Zeus, Poseidon,  Hades, Jüpiter, Neptün, Plüton; Gökyüzü, Okyanus, Yeraltı dünyası. Yahudi sembolizminde (Kabalizm) eril-dişilin ve birleştiren zekanın orijinal Trinitesi vardır. Hinduizmde Trimurti, aynı zamanda üçlü Brahman’dır. İskandinav ve Alman sembolizminde Odin, Thor, Frigg, Woden, Donar, Frija’dır.

Tepesi yukarı doğru olan ve içinde Tanrı’nın Gözü’nü barındıran üçgen bir diğer Trinite örneğidir. Trinite, Tanrı’nın birliğinin üç varlıkta kişileştirilmesi öğretisidir: Baba olan Tanrı, Oğul olan İsa ve Kutsal Ruh. Trinite, güzel sanatlarda önceleri yanyana oturan üç kişi olarak resmediliyordu, ne var ki onuncu yüzyıldan sonra Kutsal Ruhu insan formunda temsil etmek yasaklandı.



Kaynakça

· BIEDERMANN, Hans; Dictionary of Symbols-Cultural Icons&The Meanings Behind Them; Meridian Printing; New York 1994.
· SALT, Alparslan; Semboller; RM Yayınları; İstanbul 2006.
· CIRLOT, J. E. ; A Dictionary of Symbols; Dover Publications; New York 2002.
· COOPER, J.C.; An Illustrated Encyclopedia of Traditional Symbols; Thames&Hudson ; Slovenia, 2008.
· SCHIMMEL, Ann Marie; Sayıların Gizemi; Kabalcı Yayınları; İstanbul 2000
· SCHIMMEL, Ann Marie; Tanrı’nın Yeryüzündeki İşaretleri; Kabalcı Yayınları; İstanbul 2004.
 
 
Yayına Hazırlayan: Astroset Semboller Araştırma Grubu

http://www.astroset.com/bireysel_gelisim/sembol/s32.htm