Burada, 2007 yılında yapılmış bir röportaj yansıtılmış. Ben daha önce okumuş muydum, hatırlamıyorum. Şimdi okuduğumda hatırlamadığıma göre, okumayı atlamışım. Olur ya!
Okumayı atlamış olduğum, şu yazacağım eleştirileri yazmamış oluşumdan belli.
Şu tümce: “Rituel, Ayin demektir. Ayin ise, dini toren demektir.”
Hayır, ritüel ayin demek değildir. Ayin, bir dine özgüdür. Hemen her dinin ayinleri vardır. Bunun tümü ritüel değildir. Ritüel, ayinin bir bölümüdür. Ayin için dinsel tören denilebilir ama ayinin törensel olmayan bölümleri de vardır; bu nedenle tam örtüşme olmaz. Gerçi Fransızcadaki “rite” sözcüğü dilimizde âyin anlamına da gelebilmektedir ama o kadarla sınırlı değildir.
Ritüel ise bir törenin sözleriyle ve hareketleriyle kalıplaştırılmış bir uygulama biçimidir. Öncelikle dinlerde görülmüş olduğu için dinlere bağlanmıştır ama daha birçok alandaki törensel uygulamalar da ritüeldir. Bunlara en çok askerlikte, öğretim kurumlarında, diplomatik protokolde rastlarız. Masonluk ve diğer birçok benzer kurum ya da tarikat da çalışmalarında belli bir ritüel uygular.
Ritüel, ayrıca, her ezoterik kurumun kaçınılmaz gereklerinden biridir.
Nitekim Ansiklopedik Mason Sözlüğü'nde ritüel şöyle tanımlanıyor:
Bir kurum, dernek, örgüt, tarikat ya da topluluğun, toplantı ve çalışmalarında yerine getirilen, kurallaştırılmış tören şekilleri ve yöntemlerinin tümü.
(Burada o tanımın sonrasındaki ayrıntılı açıklamalara girmeye gerek yok.)
Bunun anlaşılması, Masonluğun anlaşılması bakımından çok önemlidir.
Bu anlaşılmayınca, Masonluğun niteliği hemen -özellikle bir antimasonik çevrede- bir din ya da dinsel tarikat ile özdeşleştirilivermektedir.
İkinci eleştiriye esas olan tümce de şu: “Mason Mahfili Derneği Dünya Masonluğu tarafından Düzenli kabul edilmiş bir dernek değildir.”
Buradaki yanlışları da düzeltmek gerek.
Önce; “Mason Mahfili Derneği” diye bir dernek yoktur. “Büyük Mason Mahfili Derneği” diye bir dernek vardır. Bu, Özgür Masonlar Büyük Locası’nın, TC yasaları uyarınca kurulmuş olan resmi derneğinin adıdır. Masonik bakımdan aslı Özgür Masonlar Büyük Locası’dır. Bu büyük loca, yurdumuzdaki üç önemli büyük locadan biridir.
Denilmek istenen bu büyük locanın Dünya Masonluğu tarafından düzenli kabul edilmemiş olduğudur ama o da yanlış. Çünkü bu büyük locanın düzenli olduğunu kabul etmeyenler, Anglosakson masonluğu topluluğunun üyeleridir. Anglosakson Masonluğu, İngiltere Birleşik Büyük Locası ile Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bazı büyük locaların (hepsinin değil) güdümündeki mason topluluklarından oluşur. Bu, Dünya Masonluğu’nun tümü değildir. Nitekim Özgür Masonlar Büyük Locası, CLIPSAS ve EME gibi, liberal nitelikli mason obediyanslarının üye olduğu uluslararası kuruluşlardan birçoğunun üyesi olduğu gibi yüzden çok mason örgütüyle sıkı ve kardeşçe ilişkileri bulunan düzenli bir büyük locadır. Buradaki uyuşmazlık “düzen” sözcüğünün tanımından ileri gelmektedir.
Bu röportajda üzerinde durulabilecek başka konular da var. Fakat bunlar öncelikli olarak düzeltilmesi gerekenler olduğundan, bunlarla yetinmiş olalım.