Yisthak (İsak) ve oğuları

[shemuel]

Tarih kendini tekrarlar. Avraam, Yitshak ya da Yaakov hangi kovuğu oyarlarsa onlardan sonra gelenler bu kovukta kalacaklardır.

Yahudi tarihine bir ailenin öyküsüyle devam ediyoruz. Tarih olarak M.Ö.18.yüzyıldayız ya da 3700 yıl öncedeyiz.


Şimdiye kadar Avraam’dan bahsettik. O dünyaya tek tanrıcılığı yayma misyonunu üstlenen ilk Yahudiydi. Onun ailesi de bu misyonu devam ettirecektir. Dünyaya Tanrı kavramını getirecek, insanlığı ideal düzeye yeniden yükseltecektir.

Avraam’ın farklı iki karısından iki oğlu olur. Mısırlı karısı Agar’dan Yişmael ve kısır olduğu sanılan karısı Sara’dan Yitshak. Babasının misyonunu devam ettirmeyi seçen Yitshak olur.

Burada Yisthak’ın hayatından öyküler anlatmayacağız. Üzerinde durmak istediğimiz daha sonra Yahudi tarihinde de göreceğimiz bir düzen. Çünkü daha önce söylediğimiz gibi babaların hareketleri çocuklarını bağlamaktadır.

Bir vagonun tekerlekleri toprak yolda giderken derin oluklar oluşturur. Bunlara bir kere tekerlekler saplandı mı çıkmak çok zordur. Eğer iyi bir düzen kurabilirsen içinde kalırsın, eğer kötü bir düzense yine ona takılırsın ve onu kırmak, dışına çıkmak çok zordur.

Avraam, Yitshak ya da Yaakov iyi ya da kötü nasıl bir düzen kurarlarsa onlardan sonraki nesiller de o düzenin içinde kalacaklardır. Tabii eğer oluşan olukları doldurmakla, yolu düzeltmekle, asfalt dökmekle ya da yeni taş döşemekle uğraşmazlarsa ki bu büyük bir iştir, tarihteki eski düzenlerde takılıp kalacaklardır.

[shemuel]

Yitshak’ın hayatında gördüğümüz bir olay, Avraam’ın yaşadığı bir durumun tekrarıdır. Bereşit Kitabı(20. Ve 21.bölümler) Avraam’ın Filistinlerin ülkesine gittiğinden ve onlarla bir süre yaşadığından bahseder. Ama bazı sorunları olur- örnek olarak onlar karısı Sara’yı almak istemişlerdir.

Yıllar sonra (Bereşit 26.bölüm) Yitshak aynı durumla karşılaşır. Israel’in kıyı şeridinde Filistinlerle yaşamaya başlar ve onlar karısı Rifka’yı almak isterler. Yine Yitshak’ın hizmetkarlarının Filistinlerin kralı Avimeleh’in hizmetkarlarıyla sorunları olur.

“ Yitshak gittiği zaman, Filistin için her şey kötüye gitmeye başlar, ekonomileri çöker.”

Sonunda ne olur? Filistinler Yitshak’ı kovarlar. Oysa Tanah’ın bize söylediği kadarıyla Yitshak bunu hakedecek bir davranışta bulunmamıştır. Bunun dışında Filistinler Yitshak’ın açmış olduğu kuyuların hepsini doldururlar. Bu ortadoğu gibi kurak iklimi olan ve suyun çok değerli olduğu bir bölgede mantıksız bir davranıştır.( Bu aslında antisemitlerin tarihte sürekli tekrarlanan bir davranışıdır. Yahudi varlığını silmek için kendilerine zarar verirler.)

Fakat sonra ilginç bir olay olur. Avimeleh Yitshak’a gelir ve “ görüyorum ki biz senin sayende zenginleşmişiz” der. Çünkü Yitshak gidince, Filistin’de herşey kötüye gitmeye başlar ve ekonomileri çöker. Hiçbir iş yolunda gitmez ve Filistinler farkederler ki bu Yahudiler gittikleri için böyledir. Böylece kral bir anlaşma önerir ve Yitshak’tan geri dönmesini ister.

Bu, tarihte Yahudilerin Yahudi olmayanlarla karşılaşmalarında hep gördüğümüz olaylar zinciridir. Önce Yahudiler genelde davet edilirler. Ülke Yahudilerin katkılarından dolayı çok iyi bir durumdadır. Sonra hiçbir neden yokken ülke Yahudileri kovmaya karar verir aynı zamanda kendi ekonomisine de zarar verir. Yahudiler kovulur, ülke zor durumda kalır. Bu hep böyle olur. Bu şizofreni gibidir-bir sevgi-nefret ilişkisi.

[shemuel]

İKİZLER

Yitshak Rifka’yla evlidir. Rifka ikiz bebeklere hamile kalır. Zor bir hamilelik geçirir, ikizler kavga etmeye anne karnında başlamışlardır. Doğduklarında birbirleri arasında rekabet vardır. İkizlerin adları Yaakov ve Esav olur.

İkiz olmalarına karşın, Yaakov ve Esav çok farklı kişiliklere sahiptir ve fiziksel olarak da birbirlerine benzememektedirler. Tanah Esav’ı saçlı sakallı olarak tarif eder, Yaakov’u ise yumuşak ciltli. Esav bir avcıdır, hareket adamıdır. Yaakov ise bilgindir, hareket adamı değil.

Hikâyeden, Yitshak’ın Esav’ı ilk doğan olduğu için daha çok sevdiği anlaşılmaktadır. Esav sadece birkaç dakika daha büyüktür fakat ailenin mirasını devam ettirecek kişinin belirlenmesi açısından bu önemlidir.

Rifka ,Yaakov’un tarafını tutmaktadır. Tanah der ki kadınların içgüdüleri daha fazladır-“binah yeserah”. Bir çok kez Tora’nın öykülerinde erkekler, aptalca hatalar yaparken kadınlar doğru olanı yaparlar.

“Yitshak gibi büyük bir adam bir dua ettiği zaman, o dua manevi güçleri etkiler ve gerçeğe dönüşür.”

Yitshak yaşlandığı zaman oğullarına birer dua vermeye karar verir. İlk doğan oğlu olan Esav’a ek olarak özel bir dua daha yapacaktır.

Esav aslında ilk doğan(behorluk) duasını, babasının misyonunu devam ettirme sorumluluğunu istememektedir. Ama onunla birlikte gelen zenginlik ve güç duasını istemektedir. Ancak Rifka o duanın Yaakov’a gitmesi gerektiğini farkeder. Çünkü Yaakov bunu istemektedir ve Avraam gibi dünyayı değiştirebilecektir.

Böylece Esav babasının akşam yemeğini hazırlamak için ava çıkar. Bu sırada Rifka ne yapar? Yaakov’un kollarını keçi derisiyle sarar, bu şekilde Esav’a benzeyecektir. Kör olan Yitshak kandırılmış olur.

[shemuel]

SEMBOLLER

Tanah’ın öykülerini basit ve birinci sınıf Pazar okulu seviyesinde okumak yanlıştır. Bu yaşlı kör bir adamın karısı ve oğlu tarafından kandırılmasının öyküsü değildir. Burada çok derin olaylar olmaktadır.

Yaakov Esav gibi giyinip babasının karşısına çıktığında, Yitshak şöyle der:

“ Ses Yaakov’un sesi, ama eller Esav’ın elleri.”(Bereşit 27:12)

Ses zekanın gücünü, ellerse hareketin, kılıcın gücünü simgelemektedir.

İhtişamın ve kılıcın gücüne sahip olan Esav’ın nesilleri Roma İmparatorluğu’nu, Tanah’ın deyişiyle Edom’u oluşturacaktır. Tabii dünyayı Hıristiyanlığa başka büyük bir monoteist dine döndüren de Romalılar olacaktır.( daha sonra Romalı Hıristiyanlarla doğudaki Ortodoks Hıristiyanları birbirinden ayrılacaklardır. Ve yine yıllar sonra protestan Hıristiyanları da ayrı bir mezhep olacaklardır.)

Burda yine Avraam’ın oğullarına bir gönderme görüyoruz. Esav da Yişmael gibi misyonu devam ettirmemiş ama büyük bir güç olmuştur.

“ Bu, kozmik mücadeleden başka bir şey değildir.”

Çok ilginç bir durum var burda. Kozmik mücadeleden başka bir şey değil. Bu ikili, Yaakov ve Esav anne karnında kavga etmeye başlarlar ve tarih boyunca da kavga edeceklerdir. Roma batı kültürünü oluşturur ve Yahudi ulusuyla kavga etmeye devam eder.

Bu hiçbir zaman adil bir savaş değildir. Roma her zaman fiziksel olarak daha güçlü olacaktır ama Yahudiler de zeka ve manevi açıdan daha güçlüdürler. Görüyoruz savaş burada başlamaktadır ve tarih boyunca sürecektir.

[shemuel]

AMALEK

Avraam’ın soyundan gelenler ellerinde olmadan büyük kişiler olmuşlardır. Hepsi Yahudi olmasalar bile dünyada etkisi büyük bir toplum oluşturdular. Aslında Yahudilerin en büyük düşmanları yine bu aileden gelmektedir.

Yahudi ulusunun tarihteki en azılı düşmanı kimdi? Amalek ulusu. Bu ulus kötüdür ve günahı simgelemektedir. Tanah’ta da onları yeryüzünden silmek için bir emir vardır. Onların nefreti o kadar büyüktür ki ellerine bir şans geçse onlar Yahudi ulusunu yeryüzünden sileceklerdir.

Amalek ulusu Tanah’ın bize söylediği kadarıyla Yişmael’in soyundan birinin Esav’ın soyundan biriyle evlenmesi sonucu oluşur.(bereşit 36:2-4) Evlenen kuzenler Amalek adında melez bir düşman yaratırlar. Bu ulusun Yahudilere karşı hastalıklı bir düşmanlığı vardır.

Kabala’nın baş eserini, Zohar’ı yazan Ribi Şimon bar Yohay şöyle demiştir: Esav dünyanın gidişinden nefret eder. Yaakov ise dünyanın gittiği yolu temsil eder. Bu sözler Yahudilerle Esav’ın soyundan gelenler arasındaki ilişkinin deyim yerindeyse fizik kurallarıdır.

Sonunda Esav ve Yaakov karşılaşırlar. Yaakov duayı çalmıştır ve Esav geldiğinde neler olduğunu anlar. Baba Yitshak kandırıldığını farkeder ama kızmamıştır. Çünkü şimdi Yaakov’u hareket edebilecek ve misyonu devam ettirebilecek güçte görmektedir.

Rifka Esav’ın kızgınlığının kardeşini öldürmeye kadar varabileceğini görür ve Yaakov’u Harran’a yollar ve ordan kendine bir eş bulmasını söyler.

[shemuel]

BAY BEYAZ

Harran’da Rifka’nın Lavan adında bir kardeşi yaşamaktadır. Lavan’ın kelime anlamı beyazdır.Bu isim Tanrı’nın espri anlayışını yansıtır, Bay Beyaz Tanah’taki en büyük sahtekarlardan biri olacaktır. Yaakov beş parasız dayısının kapısını çalar ve kuzini Rahel’e aşık olur. Onunla evlenmek ister fakat Lavan bunun için Yaakov’un yedi sene kendisiyle çalışmasını şart koşar. Yedi sene sonunda Lavan, Yaakov’u Rahel yerine ablası Lea’yla evlendirir. Rahel için yedi sene daha çalışması gerekir. Sonunda Yaakov’un 4 karısı olur: Lea, Rahel ve onların cariyeleri Zilpa ve Bilha. Sonra 12 oğlu ve bir kızı olacaktır.

Önceki nesillerden farklı olarak Yaakov’un bütün oğulları kendilerini misyona adarlar. Onlar dünyayı değiştirecek olan ulusun çekirdeğini oluştururlar.

"Yaakov Eretz Israel’e dönmesi gerektiğini anlar, çünkü bir misyonu vardır.”

Lavan Yaakov’u kendisine bağlamak ve hep çalıştırabilmek için elinden geleni yapar. Buna rağmen Yaakov büyük bir servet biriktirir. Bu da başka bir Yahudi özelliğidir. Elleri arkadan bağlı Yahudi kendisine bir fırsat verildiği zaman çok iyi bir duruma gelmeyi başarır , en zor iş koşullarında bile.

O zaman Yaakov Eretz Israel’e geri dönmesi gerektiğini anlar çünkü bir misyonu vardır. Tıpkı Avraam gibi Yaakov da bu topraklarda yaşaması gerektiğine inanıyordu.
Böylece sahip olduğu herşeyi alarak geri dönmek için yola koyulur.

[shemuel]

REUNİON-BULUŞMA

Ve sonunda Yahudi tarihinde tekrarlanan bir sahneye daha geldik. Yaakov ve Esav’ın yeniden birleşmesi.

Eve dönüş yolunda Yaakov, Esav’ın onu 400 kişilik bir orduyla beklediğini duyar. Karşılık olarak, her zamanki gibi aklını kullanır ve hediyeler gönderir.

Sonunda karşılaşırlar. Esav Yaakov’u öldürmeye kalkmaz ama hala ondan nefret ettiği açıktır. “ kardeşim, seni yeniden burda görmek çok güzel. Benimle Har Sa’ir’e gel ve birlikte iş yapalım. Senin aklın ve benim gücümle bütün Ortadoğu’ya hakim olabiliriz.”

Kuşkusuz eğer bu ikili bir takım olsalardı, insanlık tarihinde önemli bir güç olurlardı. Romalıların fiziksel gücüyle Yahudilerin manevi ve zeka gücünün birleştiğini hayal edin.

Ancak Yaakov, “sen önden git ben seni yakalarım” der. Öyküden Yaakov’un hiçbir zaman Har Sa’ir’e Esavla yaşamaya gitmediğini biliyoruz.

Büyük Tanah yorumcularından Raşi, peygamber Ovadya’dan alıntı yaparak onların yeniden birleşeceklerini açıklar, günlerin sonunda. Yaakov manevi gücü temsil ederek Esav’a büyük fiziksel güce diyor ki: “ Ben sana izin veriyorum, önden git ve insanlık tarihine fiziksel olarak hakim ol. Fakat günlerin sonunda, aslan kuzuyla birlikte yaşadığında, biz biraraya geliriz. O zaman Yahudiler en üstte olacaklar.”

Bu Yahudilerin bütün dünyayı ele geçirip büyük bir imparatorluk kuracakları anlamına gelmez. En sonda bütün dünya tek bir Tanrı olduğunu anlayacak ve standard bir ahlak sistemiyle barış ve kardeşlik içinde yaşayacak. Yahudi misyonu işte o zaman gerçekleşecek ancak o zamana kadar Esav daha üstte olacak.

Tarihteki mücadele Yahudi fikirleriyle Esav’ın fikirleri ve yarattığı kültür arasında olacaktır. İşte bu kozmik bir mücadele: iyi kötüye karşı. Bu çok güçlü ve Yahudi tarihine hakim olan bir düşüncedir.
 

[Hamlet]

Naptin sen yaaa, yavas biraz, takip edemiyom

Kudus yaptin burayi

Yahudiligi bastan yazdin hakkaten. Neyse rahatsiz degiliz. Ama yavas biraz. cok islemci harciyorsun... Forum isiniyor, yanar falan Sonra kim yapti? Hamletle , Shemuel... al sonra basina belayi.. forumu yakanlar diye

[shemuel]

Naptin sen yaaa, yavas biraz, takip edemiyom

Kudus yaptin burayi

Yahudiligi bastan yazdin hakkaten. Neyse rahatsiz degiliz. Ama yavas biraz. cok islemci harciyorsun... Forum isiniyor, yanar falan Sonra kim yapti? Hamletle , Shemuel... al sonra basina belayi.. forumu yakanlar diye

bir şey olmaz
 yanarsa zararı karşılarım
okuyarak gözlerin bozulursa göz masraflarında benden
bak bir de bize cimri diyorlar.

[Hamlet]

Harikasin yaa... yeterki okuyayim yani... Bunu sevdim... Senide sevdim...