MASONLUKTA TÖRE ya da MASON TÖRESİ - 3

[ADAM]

“Töre” kavramını genel olarak şöyle bir gözden geçirdikten sonra, şimdi bu kavramın Masonlukta nasıl yer tuttuğunu ve nasıl değerlendirildiğini görelim.

Genelde toplumlar özelde topluluklar gibi Masonluğun da kendine özgü bir töresi vardır. Buna “masonik töre” de denilebilir. Bu töre, kişilerin/masonların tutum ve davranışları bakımından Masonluğun ne olduğunu ve ne olmadığını, ne olması ve nasıl olması gerektiğini ortaya koyar.

Bu bir yasa değildir. Bu bakımdan yazılı değildir. Ancak birtakım masonlar, yapıtlarında, törenin özelliklerini ortaya koymuştur. Böyle olunca, bu törenin göreli olduğunu söyleyebiliriz; çünkü anlatılan töre o mason yazara göredir. Bir başkasının yazdığı onunkiyle tam olarak örtüşmez. Kaldı ki, bir de bu törenin bir mason kuruluşundan diğerine de farklılık gösterdiğini göz önüne alacak olursak, o zaman Masonluğun “evrensellik” iddiasına karşın aslında denildiği gibi evrensel nitelikli bir töresinin bulunmadığını da söyleyebiliriz.

Benim bu deyişim yanılgılı mı acaba? Bunun yargısını ben değil, okuyanlar vermeli. Onun için de Masonluktaki töre anlayışını masonların yaklaşımıyla anlatmaya devam etmeli. Ancak çok ayrıntıya da girmemeli; kavramlar ölçüsünde kalmalı ki anlatım biraz daha genel geçerli olsun.

Aslında Masonluğun töresi bir evrensel insanlık töresinden pek farklı değildir. İyiliğin kötülüğe, doğruluğun yanlışlığa, güzelliğin çirkinliğe üstün gelebilmesi için yapılacak çalışmalarda, bireyin benimseyerek takınması gereken tutum ve davranışların tümünü içerir.

Buna karşın Masonluğun töresi, herhangi belli bir toplumun genel töresi ile yer yer çelişkiler gösterebilir. Zaten bazı toplumlarda Masonluğun yadırganışının nedenlerinden biri de budur. Bu çelişki, Masonlukta kişilere bilimsel yöntemden yararlanmalarının, akıllarını kullanarak düşünmeye alışmalarının, buyrultularını başkasına teslim etmemelerinin, baskı altında ezilmeyip özgürlüklerine sahip çıkmalarının, toplumlarında başkalarını da aynı yola yöneltmelerinin önerilmesinden ileri gelir.

Bunun özellikle sonuncusunu yani kendileriyle yetinmeyip toplumlarında başkalarına da yönelmeyi gerçekten yapıyorlarsa, o zaman Masonluğa bir ön yargı ile saldırılarda bulunanların masonları “anarşist” hatta “devrimci” olarak niteleyişlerinin göreli bir haklılığının bulunduğu söylenebilir.

Bununla birlikte, az önce değinmiş olduğum üzere dünyadaki tüm mason kuruluşlarınca benimsenmiş olan “ortak ve standart bir mason töresi” bulunduğu da söylenemez. Gerçi masonik töre birer erdem niteliğindeki ilkelerden oluşmaktadır ve bunları belirtmekte kullanılan kavramlar da her yerde hemen hemen aynıdır ama törenin tümü ilgili mason örgütünün benimsediği Masonluk anlayışı, ilkeleri ya da çalışmalarında uyguladığı sistemin özelliklerine (ritüellere) göre birtakım farklar sergiler.

Bu farklar, aslında kavramların yorumlanıp değerlendirilmesindedir. Üstelik bu kavramlar salt Masonluğa özgü değildir. Dinlerde, diğer inanç sistemlerinde, felsefelerde ve toplumsal törelerde hatta birçok öğretide yer aldığı görülebilir. Tıpkı özgürlük, eşitlik ve kardeşlik kavramlarının salt Masonluğa özgü olmayışı hatta Masonluğa karşıt olanların bile bu kavramları Masonluktaki anlayışla kullandıkları gibi.

Bazı mason kuruluşlarına göre; mason töresi, kaynağını Masonluğun yüzyıllar boyunca süregelmiş olan sağlam ve değişmez geleneklerinden almaktadır.

Bazılarına göre bu töre dinsel inanç ve yükümlülüklerden kaynaklanır.

Bazılarına göre ise çeşitli dinlerden, düşünce ve felsefe sistemlerinden, sosyolojik değerlendirmelerden, gerek özel olarak toplumlar gerekse genel olarak tüm insanlığın geçmiş deneyimlerinden yararlanılıp esinlenilerek, bunların tümünün insancı (hümanist) açıdan yaşanılan çağın koşullarına uyarlanması ile oluşturulmuştur.

İşte bu çelişkili görüşler, günümüzde Masonluktaki izlenen bölünmüşlüğün göstergelerinden biri sayılabilir.

Kaldı ki bir de “yaşanılan çağın koşulları” söz konusu olunca, Masonluğun dünkü töresi ile bugünkü töresi arasında birtakım farkların bulunması söz konusudur.


Ben burada bundan sonra ne diyeceğimi şaşırdım. İyisi mi, şu Masonluktaki farklı tutum ve eğilimleri bir yana bırakayım çünkü bunları zaten başka başlıklar altında inceliyoruz. Genel olarak “mason töresi”nde değinilen kavramları özetle gözden geçirmeye girişeyim.