MAGEN DAVİT
Efsaneye göre, “Golyat” adlı deve karşı savaşırken, küçük David’i koruyan kalkanın üzerine bir altıgen motifi işlenmişti. Bu motif belki de şeklini David adının İbranice’deki yazılışına borçludur: David İbranice’de üç harfle: “Dalet-vav – dalet” harfleriyle yazılır. Çok eski İbrani alfabesinde ise Dalet harfi Yunan alfabesindeki “Delta”ya benzeyen küçük bir üçgen şekille yazılırdı.İki “Dalet”in birleşmesi, yani iki üçgenin altıgen bir yıldız şeklinde çizilmesi Kral David’in adını temsil ediyordu. Bu şeklin Kral David’in monogramı olması mantıklı bir varsayımdır.
İbranice’de “Magen” sözcüğü, savunma anlamındaki “Lehagen/Hagana” sözcüğüyle aynı köke sahiptir ve “savunucu, koruyucu” anlamını taşır. Magen, ayrıca, koruyucu bir alet olan “kalkan”a verilen addır. Buna göre, Magen David, “David’in kalkanı, David’in koruyucusu” demektir.
Diğer bir efsaneye göre, Goliyat’ın kalkanını büyük bir yıldız süsler. Genç David, bu devi öldürdükten sonra, kalkanına sahip olur ve yıldızı da Tanrı’ya sığınmanın bir simgesi olarak benimser.
David, tıpkı bir kalkanın arkasına sığınır gibi Tanrı’nın korumasına sığındığını dualarında, şiir ve mezmurlarında defalarca tekrarlar. David’in mezmurlarının tekrarlanan teması “Tanrı benim kalkanımdır” sözleridir (Bkz. Mezmur 18).
Tora, bilinen bir örgütlenmiş orduyu kuran Kral David’in, askerlerini profesyonel savaşçı olarak yetiştirdiğini yazar. David, askerlerinin zırhlarında da Tanrısal himaye sembolü olarak altıgen yıldız motiflerini kullanmıştır.
David’in oğlu, Kral Şelomo (Şeloma Ameleh) ise sembol olarak altı köşeli değil de beş köşeli (pentagram) yıldızı benimsemiştir. Bu yıldız Şelomo Ameleh’in mühürlü yüzüğünde yer almaktaydı ve kralın mabedinde de yüzlerce altın kakmalı kalkan bulunmaktaydı.
Altıgen Yıldızın Tarihçesi
Tarihte 6 köşeli yıldızın ilk olarak kimler tarafından kullanıldığı bilinmemekteyse de, Bronz çağına (M.Ö. 3200 – 1200) dayanan bir geçmişi olduğu düşünülür.
*İsrail’de bugün, bu motifin en eski arkeolojik kalıntısına Bet-El yöresindeki M.Ö. 10 ila 20 yıllarına ait bir yapıda rastlanmıştır. Aynı motif Kineret Gölü kıyısında, 2. yüzyıldan kalan Kfar-Nahum Sinagogu’ndaki oyma kalıntılarında görülebilir.
Mozaik, fresk ve taş oymaları bakımından son derece zengin olan bu sinagogun kalıntıları arasında o yörede yetişen meyve ve sebze motiflerinin yanı sıra Menora gibi dinsel simgelerle 5 veya 6 köşeli yıldız motifleri görülebilir.
*6.yüzyıl İtalya ve İspanyası’nda bu yıldızın, “David” adlı kişilerin mezar taşlarına kazıtılmış olduğu görünür. İlginç bir örnek de 17.yüzyıl Almanyası’ndaki David Gans adlı bir Rabi’nin mezar taşıdır. Rabi Gans’ın mezar taşında bir David yıldızının üzerine yerleştirilmiş bir kaz resmi görülmektedir. “Gans” sözcüğü, almanca “Kaz” demektir. Böylece yıldız Rabinin adını, kaz resmi de soyadını simgelemektedir.
*Kahire Geniza’sında (Eski din kitaplarının saklandığı genelde gömüldüğü yer) bulunan 10. yüzyıla ait bir okul defterinde İbranice egzersizleri süsleyen bir Menoranın iki yanına çizilmiş Magen David’ler bu yıldızın diğer tipik Yahudi sembolleriyle birlikte kullanılmasının en eski örneklerden biri sayılabilir.
*Altıgen yıldızın ilk kez “David Yıldızı” olarak adlandırılmasına yazılı örnek 13. yüzyılda, Kabalist Yosef Gikatilla’nın eserlerinde görülüyor.
*Yahudi basın tarihinin bilinen ilk İbranice kitabı Prag’da 1512’de basılan “Sefer Tefirot”tur. Bu kitabın kapağını büyük bir Magen David süsler.
*Magen David Yahudilik simgesi olarak ilk kez Prag Yahudi Cemaati tarafından kullanılmış ve bu cemaatin özel ve resmi sembolü olarak kabul edilmiştir. Bu sembolün diğer komşu Bohemya cemaatleri yoluyla Viyana’ya kadar ulaştığı varsayılmaktadır. Viyana’nın eski Yahudi mahallesiyle Hıristiyan mahallesi arasındaki sınırı belirleyen, üzerine bir David yıldızı oyulmuş, 1656 tarihli ünlü Dikilitaş bugün hala ziyaret edilebilir.
*Daha ileri yıllarda Baron Shlomo Meir Rothschild 1822’de Viyana’da Şövalye ilan edildiğinde bu yıldızı aile armasına almıştı. 19. yüzyıl başlarının ünlü Yahudi Alman yazarı Heinrich Heine, Hıristiyanlığa dönmüş olmasına rağmen gazete makalelerini isim yerine altıgen bir yıldızla imzalamaktaydı.
*Magen David’e daha büyük ölçüde önem ve anlam Kabala ile gelmiştir. Devrimizin ünlü Kabalisti Gershon Sholem; Magen David’in evrimlerini şöyle özetler:
“Hıristiyan dünyasınca kabul edilen Haç’a karşılık Yahudilerin de özgün bir sembol benimsemeleri ihtiyacı doğmuştu. Haç’ın ifade ettiği anlama sahip olmasa da, “Magen David” yaygınlıkla tanınıp sevilmiş bir şekildi ve Yahudi dünyasına kendini kolaylıkla kabul ettirmişti.”
Magen David ve Sembolizm
Bu yıldız iki eşkenar üçgenden oluştuğuna göre sembolizmasını da yine üçlem olarak incelemek yerinde olur. Her millet ve kültürde üç sayısı, kutsal, simgesel veya mistik anlamlar taşır. Üçgenin simgelediği kavramlara örnek olarak, anne – baba – çocuk ilişkileri (aile), geçmiş – şimdi – gelecek, toprak – su – hava gibi temel doğa elemanlarıyla maddenin üç hali: katı – sıvı – gaz veya atomdaki proton – nötron – elektron üçlüleri gösterilebilir.
Tora’da da üçlü kavramlar sık sık tekrarlanmıştır:
*Tanrısal ışık (Or) ve Meorot adı verilen gece ile gündüze hükmeden iki büyük ışık (ay ve güneş). Nuh’un gemisi üç katlıdır. Ayrıca, Nuh’un üç oğlu vardır: Ham – Sam ve Yafet ve bunlar sırasıyla Ruh’un, Duygu’nun ve Düşünce’nin simgesidirler.
*Avraam’dan üç ayrı nesil doğar: Yİşmael – Yisrael ve Esav.
*Yahudi milletini oluşturan halk tabakaları da üçtür: Kohenler – Leviler – İsrael’ler. Bu türden örnekleri daha da çoğaltmak mümkün. Ayrıca insanlığın üç temel öğesi: Hakikat – özgürlük ve sevgi kavramlarını saymak yerinde olur.
Bizim uzun ve zor tarihimiz boyunca, şunu farkettik ki, bizlerin tek umudu Tanrı’ya olan güvenimizdir. Magen David, ( Kelime anlamı olarak David’in kalkanı) ‘in altı köşesi vardır. Bu da Allah’ın tüm kainata hükmettiğini ve bizleri 6 yönden de koruduğunu sembolize eder: Kuzey, Güney, Doğu, Batı , Aşağı ve Yukarı. Buna benzer bir sembol ‘Şema’ duasını okurken de karşımıza çıkar.
Rabi Moshe Feinstein, Kral David’in 6 köşeli işaretini , savaşta Allah’ın onu koruduğunu göstermek için kullandığını söyler. ("Igrot Moshe" - O.C. 3:15)
Kabala’da, iki üçgenin, insanların içindeki mücadeleleri yansıttığı anlatılır: İyilik / kötülük, manevi /maddi ,v.s. İki üçgen ayrıca ,Yahudi ile Allah arasındaki karşılıklı ilişkiyi de temsil ediyor olabilir. Yukarı işaret eden üçgen, cennete gidecek iyi davranışlarımızı , aşağı işaret eden üçgen ise bu iyiliklerin harekete geçirip dünyaya doğru getireceği iyilik dalgasını ifade ediyor olabilir.
Bir başka fikir ise, 6 kenarı olan bir kübün , formunu ,ağırlık merkezinden aldığıdır. İç merkez, ,6 evrensel yönün çevrelediği ruhsal boyutu temsil etmektedir . Yine , altıgen merkezli , 6 köşeli yıldızda bunu görebiliyoruz. Bu arada, aynı fikir, Şabat için de geçerlidir: 6 günü dengeye kavuşturan 7. Gün …
Yakın Tarihimizde ve Günümüzde Magen David’in Anlamı
Theodor Herzl’in halefi ve yakın arkadaşı Dr.David Wolfson, ilk kez Yahudi ulusunu simgeleyecek bir bayrak şekli önermişti. 1933’te Prag’da onaylanan şekliyle bu bayrak “Tallit’teki gibi beyaz zemin üzerine iki paralel mavi çizgi arasına ortalanmış bir mavi Magen David idi. Bu şekil, daha sonra, 1948 yılında yeniden doğan İsrail Devleti’nin bayrağı olacaktı.
Nazi Almanyası, “Juden Stern” Yahudi yıldızı adıyla, Magen David’i bir utanç sembolü haline sokup alçaltmış ve Yahudileri bu yıldızı sarı bir rozet veya kolluk halinde takmaya mecbur etmişti.
İkinci Dünya Savaşı sırasında İngiliz Kumandası altında 5.000 kadar gönüllü Yahudi askerinin kurduğu ve tarihte “Jewish Brigade” – “Yahudi Tugayı” olarak tanınan birliğin üniformalarının kollarını mavi-beyaz çizgili zemin üzerinde sırma işli bir Magen David’li bant süslüyordu.
Savaş bittiğinde Yahudi Tugayı askerleri, müttefiklerle birlikte, utanç kamplarındaki din kardeşlerini kurtarmaya gittiklerinde çarpıcı bir mucize gerçekleştirmişti. Aylar, yıllardır bu kamplarda yaşam savaşı veren bitap ve biçare tutsakları kurtaranlar, kendileri gibi sarı bir Magen David taşıyan kardeşleriydi ve sarı yıldız bir utanç yıldızı değildi artık!
Bir zamanlar değişik milletler ve kültürlerce kullanılan altı köşeli yıldız yukarıda da görüldüğü gibi, zamanla bu milletlerin çoğu tarafından terkedilmiş, bu şekle sadece Yahudi milleti asırlar boyu sahip kalmıştır. Bu yıldız, asırlar boyunca, nerede olurlarsa olsunlar Yahudilere daha parlak bir gelecek vaadini simgelemiş ve David’in krallığına kadar uzanan umut ve inanç dolu bir tarihin sembolü olmuştur.
Günümüzde bu yıldız, sadece İsrail Devleti’nin bayrağındaki sembol olmakla kalmamış, Ortodoks veya liberal olsun, İsrail’de veya diaspora’da olsun, hür dünyada veya Yahudilerin azınlıkta yaşayıp kimliklerini açığa çıkarmadıkları ülkelerde olsun, tüm dünya çapındaki Yahudi toplumlarının sevgiyle, saygıyla, derin bir bağlılıkla sahip çıktıkları bir sembol olmuştur.
Bu yıldız, ister İsrael bayrağında dalgalanan mavi bir Magen David, ister bir toplama kampındaki esirin kolundaki sarı Magen David olsun, her zaman Yahudiliği hatırlatacak bir semboldür, tabii ki güvendiğimiz Tanrı’nın yanında…