Eminim ki bu konu forumda çok kez başka başlıklar altında gündeme gelmiştir.
Masonluk ile bağlantılı bilgileri pek sınırlı, foruma da yeni katılmış üyelerin dışında, sık sık buralarda bulunan üye ve izleyicilerin bu sorunun yanıtını çok iyi bildiklerini de biliyorum.
Kendi yazım tarzımla yinelemenin zararının olmayacağını düşündüm.
Sayın MASON'un vermiş olduğu açıklama yanlış olmasa da bence pek yetersiz. Üstelik bir de özel yönlendirme var gibi geldi bana çünkü dilimize "loca" olarak alınmış sözcüğün İngilizce'deki "lodge" sözcüğünden alınma olduğunu söylemek, İngilizlerdin tipik yaklaşımı gibi konuyu "İngilizleştirmek" olur. Oysa Fransızca'da ve Alhmanca'da aynı anlamda "Loge" sözcüğü var.
Bir yılı aşkın bütredin foruma artık ilgi göstermeyen hewal73 adlı üyemizin dediğinde de bir yanlışlık var ama o üyemiz artık buralarda olmadığına göre ona değinmeyelim.
"Loca" konusu üzerine aslında hayli uzun bir makale de yazılabilir. Fakat bu sadece temel bilgilerle yetinmek isteyenler için sıkıcı olabilir. Onun için kısa keseceğim.
Her şeyden önce şunu belirteyim: Masonlukta geçmişteki ve günümüzdeki kullanımı nasıl olursa olsun, sözlük anlamı bakımından loca “dünya” ya da “evren” demektir.
Nitekim bu sözlük anlamı, günümüzdeki Masonlukta simgesel bir değerlendirme kazanır. Sözlük anlamı bakımından locanın dünyayı ya da evreni nitelemekte oluşu, Masonluğun evrensel amacıyla bağdaşır.
Günümüzde “Operatif Masonluk” denilen geleneksel inşaatçılık mesleği ve zanaatı döneminde loca, Sayın MASON’un belirtmiş olduğu üzere bir binanın yapıldığı yerde kurulan şantiye binasıydı. Ancak bu işi yapan topluluk da daha o zamanda “loca” olarak anılırdı.
Dolayısıyla loca sözcüğünün öteden beri iki anlama birden gelmek üzere kullanıldığını görüyoruz: Hem küçük bir bina ya da toplantı yeri hem de orada bir araya gelen mason topluluğu.
Günümüzde kimi zaman hâlâ “Spekülatif Masonluk” olarak da anılan günümüzdeki Masonlukta bu bağlamda pek büyük bir değişiklik yok. Sadece artık o küçük şantiye binası ya da barakasının yerini, bir locanın üyelerini alabilecek boyutta bir başka salonun aldığını görüyoruz. Burada, ritüelin gereği olarak uygun bir dekorasyon yapılıyor. Gerek bu dekorasyonun gerekse yapılan çalışmanın niteliği uyarınca buraya “mabet” de deniliyor. Dolayısıyla, “belli bir yer” anlamındaki loca sözcüğü “mabet” sözcüğü ile de özdeşleşiyor. Eskiden dilimizde bu amaçla “mahfil” ya da “mahfel” sözcüğü de kullanılmış; aynı şey… Çünkü bu Arapça kökenli sözcük de zaten “buluşma yeri” ya da “toplanma yeri” anlamına gelir.
Kimi zaman bu somut anlam bakımından loca sözcüğünün daha geniş bir kullanımı olduğunu da görebiliyoruz. En az bir mabedin bulunduğu bir mason örgütü binasının bütününe “loca” dendiği de oluyor. Dil bilgisi bakımından pek doğru sayılmasa da bir söz gelimi…
Kuşkusuz locanın öteki anlamı da “en küçük mason birimi ya da bağımsız mason topluluğu” Bu da işte Operatif Masonluk döneminden kalma. O tarihlerde bu topluluklar gerçekten de bağımsız çünkü günümüzdeki gibi bağlı oldukları ya da başka localarla bir araya gelerek oluşturdukları bir üst örgüt yok. Bunu 1717 yılında Londra Büyük Locası’nı kuranlar icat etmiş.
Bir üst örgüte bağlanınca bir locanın gerçekten de “özgür ve bağımsız” olup olmadığı ise ayrı bir tartışma konusu. Bu, özgürlüğün ve bağımsızlığın bir düzen içinde nasıl paylaşıldığını anlamakla açıklığa kavuşabilir. (Konu başlığının dışında kaldığı için ona değinmeyeceğim.)
Ancak şunu belirtmekte yarar var: Masonluktaki “loca” sözcüğü, öncelikle simgesel derecelerde çalışan bir mason topluluğunu niteliyor. Gerçi Masonluğun yüksek derecelerinde çalışan birimlerin de yer yer ve zaman zaman “loca” olarak anıldıklarını göre biliriz ama o kuruluşlarda genellikle, “şapitr”, “konsey”, “kolej” gibi terimlerin kullanımı daha yaygın.
Benim bu başlık altında diyeceklerim bu kadar. Eksiklerim varsa tamamlansın, yanlışlarım varsa giderilsin.
Elbette konu daha da çok açmak isteyenler olursa başımızın üstüne…