'Ki' ve 'Ken' Eki ve Bağlacının Doğru Kullanımı

[Risus]

Türkçede -ki eki ve ki bağlacı da birbirine karıştırılan ögelerdendir. Oysa biri ektir, ötekiyse bağlaç, yani başlı başına bir sözcüktür.

–ki Ekinin Yazımı

İlgi eki olan –ki kendinden önce gelen sözcüğe bitişik yazılır. Eklendiği sözcüğe bağlı olma, ilgili bulunma anlamlarını verir. Ünlü uyumlarına uymaz. Dolayısıyla son hecesinde kalın ünlü bulunan bir sözcüğe eklenirken de aynı kalır; başka bir deyişle ünlü uyumuna aykırı olarak kullanılır: evdeki mobilyalar, yukarıdaki çocuk…

Ancak, bu ek ince yuvarlak ünlü (ü) bulunan kimi sözcüklerde küçük ünlü uyumuna uyarak yuvarlaklaşır: bugünkü, dünkü...

“ki”  Bağlacının Yazımı

Bağlaç olan ki bir sözcüktür, ayrı yazılır. Cümleler, cümle değerindeki sözcükler arasında anlam bağı kurar:

Bana öylesine yakındı ki kardeşimden ayıramazdım.

Bu bağlaç, anlatımı pekiştirmek için de kullanılabilir: O hiç gülmedi ki!

ki bağlacı, kimi örneklerde sözcüğe bitişerek kalıplaşmıştır: belki, çünkü, halbuki, sanki…



Şu cümlelerden hangisinde ek olan, hangisinde bağlaç olan “ki” olduğunu bulmaya çalışalım:

Öyle çok güldü ki gözlerinden yaş geldi.

Onun ne kabahati var ki!

Masadaki kitapları düzenledim.

Birinci cümle iki cümlecikten oluşuyor. Arada kullanılan ki bağlacı ile birbirine bağlanmış. 

İkinci cümlede anlamı pekiştirmek için kullanılmış bir ki bağlacı var. Bağlaç olduğu için de her iki cümlede geçen ki’ler ayrı yazılıyor. 

Son cümlede ise ilgi eki –ki görülüyor. “Kitaplar”ın “masa” ile olan ilgisini gösteriyor buradaki –ki. Elbette kendinden önceki sözcüğe bitişik yazılıyor.
 
–ken Ekinin Yazımı
-ken eki, iken ekeyleminin ekleşmiş biçimidir. Ünlü uyumuna uymaz: koşmuşken, gelirken, oynarken…

Bu ek ünlü ile biten bir sözcüğe eklenirken, araya y ünsüzü girer: evdeyken, fakültedeyken, masadayken, giderken, dururken, anlarken…


Kaynaklar:
www.vikipedi.com
www.edebiyatogretmeni.net
www.uzmantv.com