HIRİSTİYANLIKTA “TAŞ” - 1

[ADAM]

Daha önce "Yahudilik" bölümünde Musevilikte taşın yerine ilişkin anlatımlarda bulunmuş, bu bağlamda Tevrat'ın alıntı örnekleri vermiştim.



Tevrat gibi İncil’deki anlatımlarda da birçok kez değinilen taş, Hıristiyanlıkta “bilgelik” kavramıyla da özdeşleştirilmiştir.

Su ile de birlikte bir simge olarak algılanan taş, anlatımların çeşitli yerlerinde çeşitli şekillerde yer aldığı gibi, Hıristiyan dininin inancına özgü bir tarzda yorumlanarak değerlendirilmiştir. Örneğin Mısır’dan çıkış esnasında Musa’nın bir taşa elindeki asa ile vurarak suların açılmasını sağlaması, Hıristiyanlıkta suyun aynı zamanda bilgelik ile özdeşleştirilmesine yönelmeyi sağlamıştır.

Taşın Musevilikteki değerlendirilmesini anlatırken belirtmiştim: Musa’nın ağabeyi Harun, İsrailoğullarının ilk yüksek rahibidir. Alegorik nitelikli “Yaradılış” anlatısının 6. gününden kalma, çok güçlü bir sihir ile donanmış bir çubuğu, bir asası olduğu bilinmektedir. Onun, kurbanları sayesinde Tanrı ile İsrailoğulları kavmi arasında barış sağladığına inanılırmış. Musa dağa çıktığında, altın buzağıyı yapan aslında odur. Fakat bunu yapmasının gerekçesinin İsrailoğullarının onun gibi bir yüksek rahibi öldürüp, bu günah ile kirlenmemeleri olduğu da Museviler arasında yaygın bir inançtır. Öldüğünde, anısına iki sütun dikilmiştir. Bunlardan biri “Bulutlar Sütunu”, diğeri “Ateşler Sütunu” imiş. Nitekim İncil’de anlatıldığı üzere İsa’nın çölde yalnızlığı esnasında Şeytan, taşları ekmeğe döndürmesi için onu dolduruşa getirmeye çalışmış. Buradan çıkan sonuç şu ki, nasıl Musevilikte Harun’un birtakım insanüstü bilgi ve becerilerinin olduğu benimseniyor ise, Hıristiyanlıkta da aynı ya da benzerlerine İsa’nın becerileri arasında yer veriliyor.

Yakup’un kafasını dayayarak uyuduğu taş, Musevilerce “Bethel” olarak adlandırılmıştı; bu sözcük “Tanrı’nın evi” anlamına geliyordu. İsa Betlehem’de doğmuş ve burası Hıristiyanlıkta “Ekmek evi” olarak tanımlanmıştır. Bir diğer deyişle, ilâhiyat açısından taş, peygamberliğin ve kutsal olanın, ezoterik olmanın berisine gelerek egzoterik ortamda halk ile de paylaşılmasının bir aracı olmuştur.

Tapınakta kullanılan taşlar, kutsal kökenli özelliklerinden hiçbir şey yitirmemiştir. Rutubete dayanabilmekte olan taşlar, ateş karşısında da içten içe daha sıcak ve sert olabilmektedir. İlk dönem Hıristiyan ilâhiyatçıları, taşın tüm bu özelliklerini dört köşe yani geometrik olarak küp şeklinde yontulmuş haliyle benimsemiştir.

Böyle olunca sormaktan geri kalamıyorum: Hani Masonlukta hamtaş ve küptaş biçimindeki simgelerin eski inşaatçılardan, taş yontuculuktan alındığı belirtilir ya… Bunda bu ilk dönem Hıristiyan yaklaşımının da bir etkisi olabilir mi? Masonluğun bu bağlamdaki asıl (öz, kök) esinlenme kaynağı orası mı acaba?



Ortaya böyle aslında yanıtını bilmediğim bir soru attıktan sonra iyisi mi bu başlık altındaki çalışmanın sonrasını da sonraya bırakayım.