Tabiî ki de bu kavramları zihnimde hangi indikatörlere bağlı oluşturduğumu ifade etmek daha verimli olabilir. Öncelikle şunu söylemeliyim ki ; bahsi edilen ‘kimlik’ ve ‘etiket’ kavramları tamamen sosyal psikoloji bağlamında düşünülüp, bu minvalde yorumlanmıştır. Yani kimlik denirken, biyolojik olan bir genetik kod veya şifre ; etiket denirken de bir barkod kastedilmemiştir.
Bunun yanı sıra, bilindiği üzere ‘kimlik’ sadece bireysel anlamda değil,toplumsal anlamda da kullanılabilen bir sözcüktür. Ve bu sözcük ‘kim’ soru zamirinden türemiştir. Arapça’da karşılığı ise ‘huwa’ dır. Kimlik ise hüviyettir. Bu açıdan bakıldığında ‘kimlik’ aslında ‘kim’ sorusunun cevabıdır denilebilir.
Ben kimim ? Benim üst kimliğim nedir ?
Bu soruların cevabı bizlerin tanıtıcı özelliklerini yansıtır. Bunlar ise bir din veya düşünce olabileceği gibi, bir ideoloji veya meslek de olabilir. O ise kişinin kendini nasıl tarif ettiği ile ilgilidir. Yani bir kimse bu soruya, ‘ben Müslümanım’ diye cevap verebilirken, bir diğer kimse bu soruya ‘ben Marksistim’ şeklinde de cevap verebilir. Veya bir başkası içinde bu soruların cevabı ‘ben Masonum’ şeklinde de olabilir. Çünkü esasında onun için, kendisinin kim olduğu ile ilgili cevabı aslında o vereceği cevapta gizlidir.
Kaldı ki, herkes bu noktada uyuşmak zorunda da değildir.
Ama benim fikrimi sorarsınız, ben kimim sorusunun cevabı ; ‘ben insanım’ olmalıdır. Yani en üst tanıtıcı özellik kişinin insan olmasıdır derim. Tabi bu sorunun nerede sorulduğu da önemli ; okulda sorunca öğrenci , iş yerinde sorunca psikolog cevabı alınabilir. Önemli olan kişinin yalnız kaldığı anda, kendi iç dünyasında kendisini nasıl tanımladığıdır. Bizim asıl ilgilendiğimiz de budur. Kişi birçok kimlik ile değil de, kişiliğini tek bir kimlikle açıklamak isterse ne cevap verir; bunun peşindeyiz
Ancak uyuşmamızın önemli olduğu bir yer var ki, o da Sayın ADAM’ın ifade ettiği gibi kavramın içeriği değil, kendisidir. Kavramın içeriği belki bir başka başlık altında incelenebilir veya kavramlar hakkında fikirler üretilebilir. Ve kimsenin tapusu dahilinde değildir.
Şimdi , Slavoj Zizek ‘in dediği gibi, 'gelgelelim' etikete.
Etiket , Fransızca’dan dilimize göçen ‘etiquette’ sözcüğünden çıkmıştır. Bunun ‘yafta’ anlamında kullanıldığı her ne kadar söylense de aslında dilimizde tam da karşılığı bu olmamaktadır. Bazı alanlarda da etiket sözcüğünün ‘iliştirmek’ ‘mühür’ gibi anlamlar taşıdığı da söylenir.
Ancak etiket sözcüğü sadece bir özelliği temsil etmez. Aynı anda hem içeriği, hem özelliği, hem de niteliği ifade edebilir. Bunun ise kullanım alanlarına bakıldığında örnekleri görülmektedir. Yani küçük bir örnekle ifade etmek gerekirse ; etiket bir tek değer göstermek için yapıştırılan kağıt parçacıklarından ibaret değildir. Kaldı ki, değer ifadesi alıcı için geçerlidir. Yani bir diğer deyişle o eşyanın sadece bedeli anlamında kullanılmayabilir. Ayrıca etiket kavramı kurumlar için kullanıldığında, o kurumun sınırını,tüzüğünü, ana unsurlarını ve ana ilkelerini de kapsayabilir.
Kimlik gibi onun da tanıtıcı özelliği olmasıyla birlikte, kimlikte içerik unsuru etiket sözcüğünden biraz daha geride durur. Kimlik genel tarif çizerken, etiket onu biraz daha ayrıntıya indirir.
Yani yukarıdaki soru formulasyonunda etiket sözcüğü bir rozet sözcüğü gibi düşünülüp, bu şekliyle kullanılmadı. Çünkü fikrimce ,etiket bir rozet değildir.
Etiket denirken kurallar bütününden biraz daha farklı olarak, ’gelenek ve görenek’ kavramları harekete geçirildi. Onu bu haliyle düşündüğümüzde karışıklık en aza iner. Ancak burada da değişmeyen, statik olan bir gelenek ve görenek söz konusu değildir. Tarihten gelen, gelirken de onu tanıtan ama pozitivist paradigmalara uygun şekilde de günün koşulları altında ezilmeyen bir düşünce ile seçildi.
Zihnimde toparlamaya çalıştığım bu kavramların benim için ne anlam ifade ettiklerini mümkün olduğunca anlattıktan sonra soruyu tekrarlayabiliriz. Ancak tekrar etmeden önce bir parantez bili açmak istiyorum. Ben bu kavramları böyle düşünüyorum diye, lütfen böyle olduğu sanılmasın. Bu kavramlar bir başka kişi tarafından bir başka versiyonda sunulabilir. Yanlış veya eksik olarak anlattığım noktalar da olmuş olabilir ; olmuşsa da zaten hep beraber düzeltiriz.
Şimdi dönelim soruya :
Masonluk bir kimlik midir ; yoksa etiket midir ?