Önce şu noktaya dikkat çekmek dileğindeyim.
Bu başlık altında genel olarak herhangi bir toplum ya da topluluktaki dayanışmadan değil, özel olarak Masonluktaki daha doğrusu mason kuruluşlarının bünyesinde masonlar arasındaki dayanışmadan söz etmek istiyorum.
En azından ben bu başlığı açarken konumun kapsamına böyle bir sınır çizmek istiyorum. Ancak forum üyelerinden kimileri konuyu başka alanlara taşırırsa, onlara şimdiden şunu önerebilirim:
İsterseniz, dayanışma (tesanüt) konusunu forumun sosyoloji - toplum bilim bölümünde daha geniş kapsamlı olarak açabilirsiniz. Uygun görürseniz bu başlık altında sadece dayanışmanın Masonluktaki özel ve Masonluğa özgü durumundan söz edelim.
Böyle olunca da Mason Sözlüğü’nde dayanışma nasıl tanımlanmış, önce ona bakalım:
İki veya daha çok kimsenin, sevgi, bağlılık ve içtenlikle birbirlerine yardım ederek destek olmaları ve katkıda bulunmaları.
Elbette bu genel bir tanım. Masonluğa özgü değil ama Masonluk için de geçerli. Masonluğa özgü olması için şöyle demek gerek: İki veya daha çok masonun, Masonluk çatısı altında sevgi, bağlılık ve içtenlikle birbirlerine yardım ederek destek olmaları ve katkıda bulunmaları.
Dayanışma ve yardımlaşma terimleri, anlam bakımından birbirlerine yakın kavramları yansıtıyor. Bunları birbirine karıştırmamak ve özdeş tutmamak gerekiyor.
Yardımlaşma daha çok maddi bir nitelik taşıyor, dayanışma ise daha çok manevi.
Yardımlaşma, birinin diğerine yardımı karşısında ötekinin de berikine yardımda bulunması şeklinde yani doğrudan ya da dolaylı bir alış veriş şeklinde gerçekleşiyor. (Dikkat: Yardım etme ya da yardımda bulunma değil konu; yardımlaşma. Bir dönüşüm, karşılık söz konusu.)
Dayanışmada ise herhangi bir karşılık beklenmiyor. Karşılık kendiliğinden zaten oluşuyor.
Yardımlaşma için sevgi, bağlılık ve içtenlik gerekli değil; dayanışma ise bunlar olmadan gerçekleşemiyor.
Tüm bunlardan sonra bu konu Masonlukta niçin önemli; ona bakalım.
Önemli çünkü Masonluğun yüzyıllar boyunca etkin ve güçlü bir kurum olarak varlığını sürdürebilmesinin nedenlerinden birinin, masonlar arasındaki dayanışma olduğu söyleniyor.
Kuşkusuz bu bazı çevrelerce bilmeden ya da bilerek ve özellikle pek yanlış değerlendirilmiş, “bir çıkar alış verişi” şeklinde yorumlanmış; gösterilmiş. Birçok yerde Masonluk, “kişilerin birbirlerine işlerini yürütebilmek ve geliştirebilmek için yardım ettiği ve destek elini uzattığı bir ortak çıkar yuvası” olarak nitelenmiş.
Gerçi bir mason bir diğerine o tür bir yardımda bulunabilir ama bu onun isteğine bağlıdır. Bir masonun bir diğer masona yardım etmesi Masonluğun bir gereği olmadığı gibi, Masonluktaki dayanışma kavramının da dışında kalan bir olgudur.
Masonlar birbirine yardım etmez mi?...
Elbette eder. Etmesi de gerekir. Fakat niçin eder ve niçin etmesi gerekir konusunu ayrıca incelemek gerekir; Masonluktaki dayanışma ile bağdaştırmadan hatta belki “Masonlukta Yardımlaşma” diye ayrı bir başlık altında.
Masonlukta dayanışma, öncelikle, her masonun, kendi bilgi, birikim, görgü, izlenim, edinim, deneyim, düşünü, tasarım ve erdemlerinden, diğer masonların da yararlanmalarını istemesi ve bunu sağlamaya çalışması, kendi bilgi, beceri, olanak ve yeteneklerini mason topluluğu ile paylaşmasıyla oluşur.
Bu süreç, Masonluğun amaçları uğrunda, ilkeleri doğrultusunda, el ele, kol kola, dirsek dirseğe omuz omuza, sırt sırta bir güç birliği kurarak masonik çalışmalarda bulunmaktır. Bilgi ve düşünü alış verişiyle, mason topluluğunu evrimsel doğrultuya yöneltme çabasıdır.
Masonluktaki dayanışmanın bir maddi yönü de vardır. Bu ise, masonlar arasındaki ülkü birliğinin oluşturduğu sevgi ve bağlılığın pek doğal, kaçınılmaz bir sonucudur. Masonların, birbirlerinin sorunlarını, acılarını, dertlerini, sevinç ve mutluluklarını paylaşmalarıdır. Herhangi bir nedenle zor duruma düşen bir mason kardeşe destek olmaya çalışmalarıdır.
Masonluktaki bu maddi dayanışmanın özü, kardeşlik sevgisi ve birliğinin gereğidir.
Bununla birlikte çağımızda Masonluktaki dayanışma, maddi niteliğinden büyük ölçüde uzaklaşmış, çok daha farklı ve gelişkin bir düzeye ulaşmıştır. Çağımızdaki dayanışmanın en önemli öğelerinden biri eleştiridir. Toleranslı, anlayışlı, yapıcı, sevgi ve içtenlik dolu olan olumlu eleştiri, eleştirilen tarafından da anlayış ve içtenlikle, üstelik eleştirene önem ve değer verilerek karşılanacak olursa, eleştirilen kişinin noksanlarını gidermesini kolaylaştırır. Belki sadece masonlukta bulunan ve yararlanılan bu olanak, parayla ya da parasal karşılığı bulanan herhangi bir maddi değer ödenerek satın alınamaz.
Masonluğun üstünlüğü buradan mı ileri geliyor acaba?
Masonluktaki dayanışma üzerine daha çok şey söylenebilir. Ancak ben forumun konuya ilgi duyan diğer üyelerinin katkılarına da yer bırakmak isterim. Dolayısıyla bir çift söz daha edip diyeceklerime son vereyim:
Mason töresindeki dayanışma anlayışı, Masonluğun evrensel amacının hem gereği hem de bir basamağıdır. Masonluğun bir amacı da, masonlar arasındaki dayanışmanın diğer topluluklarda ve Masonluğun dışında da tüm insanlarca benimsenerek insanlığın bir doğal niteliği olmasının sağlanmasıdır.