Masonlukta İlk Yapılanmalar

[Risus]

1861′de Mısır Prensi Abdülhalim Paşa İstanbul’da, Eski ve Kabul Edilmiş Skoç Riti Türkiye Yüksek Şûrası’nın kurulmasına önderlik etti. Her ne kadar o tarihte Türkiye’de bir Büyük Loca bulunmamakta ise de o zamanki adı ile Şûra-yı Âli-i Osmanî’yi teşkil edecek adet ve seviyede Üstat dereceli Mason mevcut idi. Bu kuruluşa Fransız Yüksek Şûrası yardımcı oldu.
Charleston kentinde bulunan Amerika Birleşik Devletleri Eski ve Kabul Edilmiş Skoç Riti Güney Jüridiksiyonu 1869 yılında Osmanlı (Türkiye) Yüksek Şûrasını muntazam olarak tanıdı. Yüksek Şûranın kurulmuş olduğu 25 Haziran 1861 tarihi, Abdülmecid’in öldüğü, Abdülaziz’in de tahta çıktığı tarihtir. Osmanlı Yüksek Şûrası bir süre sonra faaliyetine ara verdi.

Kırım Savaşı’nın ardından yirminci yüzyılın başına kadar Osmanlı topraklarında farklı şehirlerde değişik büyük localara bağlı localar kuruldu ve faaliyet gösterdi.

1876 yılında Abdülmecid’in tahtan indirilmesiyle tahta çıkan ve 90 gün kadar saltanatta kalan V. Murat şehzadeliği sırasında (Prodos locasında) mason olmuştu.

Padişah V. Murat’ın sağlık sorunları ve Kanunu Esasi’yi ilan etmekte duraksaması nedeniyle 31 Ağustos 1876′da indirilmesi sonucunda padişah ilan edilen II. Abdülhamit, ağabeyi V. Murat’ın mason olması, ayrıca İngiltere ve Fransa gibi ülkelerle uluslararası ilişkiler nedeniyle ilk zamanlarda masonluğa karşı olumsuz tavır almadı.

V. Murat’ın 1905 yılında vefatından sonra II. Abdülhamit daha önce jurnallerle gözetim altında tuttuğu İstanbul’daki masonik faaliyetleri hoş görmemeye başladı. Zaten masonik faaliyette yer alabilecek Osmanlı aydınları genel baskı rejimi nedeniyle İstanbul’dan uzaklaştıkları için İstanbul’da 1908′e kadar Osmanlı tebaasının masonik faaliyeti görülmedi. Buna karşılık İzmir, Selanik gibi şehirlerde mason locaları çalışmaya devam etti.

24 Temmuz 1908′de Meşrutiyet’in ikinci kez ilan edilmesi üzerine Selanik’teki Jön Türkler de İstanbul’a gelmeye başladılar. İstanbul’a gelenler arasında bulunan masonlar Ağustos ayından itibaren Osmanlı büyük locası kurulabilmesi amacıyla toplantılar yaptılar.

Osmanlı masonları 3 Mart 1909 tarihinde bir araya gelerek1861 yılında kurulmuş ve daha sonra faaliyetine ara vermiş olan Eski ve Kabul Edilmiş Skoç Riti Osmanlı Yüksek Şûrası’nı yeniden düzenleyerek tekrar faaliyete geçirdiler.

Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılışına kadar savaşlar ve ekonomik zorluklarla geçen dönemde Osmanlı Masonları çalışmalarını hayır ve hasenat işlerinde yoğunlaştırdılar. Savaşlar nedeniyle önem kazanan Hilal-i Ahmer Cemiyeti [Kızılay] içinde çalıştılar. Necat locası üyeleri Celal Derviş’in öncülüğünde kimsesiz çocukların bakımı için Himaye-i Etfal Cemiyeti’ni kurdular. Dernek Osmanlı Büyük Maşrıkı tarafından desteklendi. Kurtuluş Savaşı sırasında dernek 1921 yılında Ankara’da yeniden oluşturuldu ve başkanlığına Necat locası üyesi ve İstanbul’daki ilk kuruculardan Ahmet Muhtar getirildi. Dernek sonraki yıllarda Çocuk Esirgeme Kurumu adı altında hizmet vermeye devam etti. Masonlar da toplantılarda düzenli olarak Çocuk Esirgeme Kurumu adına hasenat toplamaya devam ettiler.

Alıntı

[ADAM]

Sayın Risus'un vermiş olduğu bu bir seri bilgi çok güzel.

Türkiye'de eskiden büyük üstatlık yapmış olan masonlar ile bağlantılı kısa bilgiler de hiç kuşkusuz ansiklopedik değer taşır. Ayrıca, hiç olmazsa Türt masonlarının büyük üstatlarının kimliklerine ilişkin bilgi enilmiş olması da yararlı.

Tüm bu yazılarda bir noksanlık var: Sayın Risus hepsinin sonuna ALINTI demiş.

Elbette öyle olacak. Sayın Risus herhalde bu yazıları kendisi yazmadı. Bu açıkça belli.

Bu alıntılar nereden alıntı?

Bunu da bilmek isteriz.

[Risus]

Sayın Risus'un vermiş olduğu bu bir seri bilgi çok güzel.

Türkiye'de eskiden büyük üstatlık yapmış olan masonlar ile bağlantılı kısa bilgiler de hiç kuşkusuz ansiklopedik değer taşır. Ayrıca, hiç olmazsa Türt masonlarının büyük üstatlarının kimliklerine ilişkin bilgi enilmiş olması da yararlı.

Tüm bu yazılarda bir noksanlık var: Sayın Risus hepsinin sonuna ALINTI demiş.

Elbette öyle olacak. Sayın Risus herhalde bu yazıları kendisi yazmadı. Bu açıkça belli.

Bu alıntılar nereden alıntı?

Bunu da bilmek isteriz.

Dün alıntı yaptığım siteye ip adresinden bağlandığım için siteyi bulamamıştım ancak bugün buldum. http://www.mason.org.tr/

[ADAM]

Sayın Risus'un verdiği bu link, HKEMBL'nın resmi sitesi.

Benzerini ÖMBL'nın resmi sitesinde görmek de olanaklı.

Peki ama, o linkleri vermek yeter zaten. Burada o linklerden aktarımlarda bulunmanın bir gereği ve anlamı olmaz çünkü hepsi internette var. İsteyen oraya gider, inceler. Buraya oralardan aktarım yapılması, ancak o bilgiler üzerine bir yorum, bir değerlendirme, bir karşılaştırma ekleniyorsa yani işin için bir de emek katılırsa anlamlanır. Yoksa Forumda boşuna yer kaplamaktan başka bir şey olmaz.

Fakat konu Türk Masonluğu'ndaki ilk yapılanmalar olunca, öyle internet sitelerinden değil, yayınlanmış araştırma kitaplarından aktarmalarda bulunmalı ki, burada gerçek bir değer taşısın. Elbeatte o durumda da o değerler, yorum ve katkılarla artar.

Örneğin Kemalettin Apak'ın kitabından, Celil Layıktez'in kitabından, Mim Kemal Öke'nin kitabından, Murat Özgen Ayfer'in kitaplarından aktarmalar ve değerlendirmeleri yapılabilir. Forum'da kendilerini araştırmacı gibi gören üyelerimizden bilim beklediğimiz budur.

Ancak konu Türkiye'deki Masonluğun ilk ulusal örgütlenmesi üzerine yoğunlaşacak ve özellikle Eski ve Kabul Edilmiş İskoç Riti Maşrıkı Aliyi Osmani'nin kuruluşundan söz edilecekse, o zaman, paha biçilmez bir başka kaynak var; hem de yeni, 2011 baskısı:  "Eski ve Kabul Edilmiş İskoç Riti Türkiye Süprem Konseyi'nin Yüzellinci Yılı".

Yurdumuzdaki Masonluğun o tarihlerinden söz edilecekse, işte böyle kaynaklardan aktarımlar yapılmalı. Sayın Risus'un da araştırmalarını o yönde geliştirmesini bekleriz. Ne güzel olur.

[Risus]

Eklediğiniz kaynaklar için teşekkür ederim. Elbette yaparım neden olmasın. Şuanda sayın Remzi Sanver'in Masonluk kitabını okumaktayım. Bitirdiğim zaman o kitabın konu başlıklarını eklemeyi ve forumda tartışmayı düşünüyorum. Aslında sayın İlhami Soysal'ın kitabını ekliyordum ancak reaksiyon, 'bu kitaba zaten güvenmiyoruz' şeklinde olunca paylaşımı bıraktım.

[ADAM]

Remzi Sanver'in kitabına bir diyeceğimiz yoktur. (Anlatımları eleştirilebilir; o ayrı.)

Fakat o kitapta bu başlık ile bağlantılı bilgi yoktur. O bir başka konu olur.

Sayın Risus böyle bir başlık açarken, bu konuda doğru dürüst bir araştırma yapmış olmalıydı.

Burada çok sayıda ileti yayınlamak üyelere bir + getirmez. Yayınlananların kapsamı, verilen bilgiler ve paylaşımlardır asıl önemli olan.

Bu yapılmayınca, bizim Forumda daha önce Türkiye'deki Masonluğun Tarihi ile bağlantılı vermiş olduğumuz bilgilere bir ekleme getirilmiş olmuyor.