Biraz da Sanat: Mantık Hatası

——–

Sanatta mantığın olup olmadığına dair bilgisi olmayanların en çok yaptığı hatanın adı bugünkü yazımın konusu.

Önce terimin kendisini açarak başlamak isterim.

Mantık; tdk.gov.tr ‘de açıklandığı üzere Türkçe Sözlükte şöyle açıklanıyor:

“a. 1. Doğru düşünme sanatı ve bilimi: “Akılla, mantıkla açıklanmayacak durumlar vardır dünyada.” –N. Cumalı. 2. Doğru düşünmenin yolu ve yöntemi: “Ali Rıza bey gerçi bir vakit bu mantığa kulak vermiyor göründü.” –R. N. Güntekin. 3. fel. Düşüncenin ve düşüncenin varlık biçimlerinin, ögelerinin, türlerinin, olanaklarının, yasalarının ve düşünce bağlamlarının bilimi, lojik.”

Hata kelimesi ise yine aynı adreste şöyle açıklanıyor:

“a. (hata:) 1. Yanlış: “Aynı hatayı senin de yapmana yol açmak istemiyorum.” –İ. O. Anar. 2. İstemeyerek ve bilmeyerek yapılan yanlış, kusur, yanılma, yanılgı: “Ağzını topla, dedim ama hatamı anladım.” –B. Felek. 3. Suç, günah, kusur.”

Bu bilgiler ışığında, yoruma bile ihtiyaç duymadan mantık hatasının; istemeyerek ve bilmeyerek yapılan doğru düşünme kusuru olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.

O halde sanatta yapılan mantık hataları nelerdir?

Sıradan insanların bile kaçamadığı sanat dalı olan müzikte bu mantık hatasını eni konu her yönüyle görürüz.

Örneğin; sevgili Selami Şahin’in Tapılacak Kadın şarkısında “Tanrı’dan sonra inan tapılacak kadınsın” ibaresi üzerinde mantıken biraz duralım.

Cümleyi açtığımızda “Tanrı kadın, sen de ondan sonra tapılacak ikinci kadın” ifadesinin olduğunu görürüz.

Özne ve yükleme göre cümleyi açtığınızda böyle bir sonuçla karşılaşırsınız.

Sevgili Selami Şahin’in iyi niyetine dair en ufak bir şüphem yok. Ancak dil kurallarına aykırılık işte böyle istenmeyen sonuçlar doğurabiliyor.

Veya Demet Akalın’ın “Mucize” şarkısının sözleri mantık hatası için en ideal örnektir.

“Ne oldu da biz bu duruma geldik
azmı sevdik çok mu sevdik
biz nerde hata yaptık
düşünüyorum bulamıyorum
işin içinden çıkamıyorum
şimdi gördüm
yeni mi geldin çok şaşırdım
burda mıydın oysa
bir ara hep aklımdaydın

isim neydi çıkaramadım
adın neydi hatırlamadım”

Sözler buraya kadar “unutmuş ve eski sevgilisinin adını bile hatırlamayan” birinin ağzından çıkıyor. Ancak aynı ağız daha sonra gayet hatırlayan bir beyinle devam ediyor.

“her şey çok güzel gidiyordu
tanışıyorduk anlaşıyorduk
günler çok çabuk geçiyordu
deniyorduk başarıyorduk inan

hatırlatayım müsadenle
fazla değil geçen sene
biz ayrıldık seve seve
barışmamız bir mucize”

Bu sözlere dayalı olarak mantıken “eğer birisi unutmuşsa, hatırlatan kişi de o olamaz” diyebiliriz. Ancak görüyoruz ki mantığa aykırı yazılan şarkı sözleri, sırf iki dım bir tıs ritme sahip müzikler için ideal olsa da toplumun alt beyni için iyi bir eser değildir.

Biliçaltımızın mantıklı ve sağlıklı düşünmeye programlı çalışmalar yapabilmelerine yardımcı olmak adına şarkı sözü yazarlarının dil kurallarına dair biraz bilgi edinmeleri pek de kötü bir fikir olmasa gerek…

Görüşmek dileğiyle,